Adoptie, Economie, Maatschappij – 23 feb. 2021

In Nigeria neemt de adoptie van Bitcoin explosief toe, tot zorgen van de overheid

Marlies van der Schaar

Nigeria is uitgegroeid tot dé bitcoin adoptie-hotspot in Afrika. Terwijl de lokale economie wankelde nam het gebruik van bitcoin in Nigeria hand over hand toe. Voor #EndSARS-activisten bleek Bitcoin een reddingsboei, maar voor de Nigeriaanse overheid levert het vooral kopzorgen op. De centrale bank verbood banken zaken te doen met exchanges en in de Senaat klonk het: "Bitcoin heeft onze valuta bijna zinloos of waardeloos gemaakt!"

In Nigeria loopt de adoptie van bitcoin voor op andere landen. Peer-to-peer handelsplatform Paxful noemt de Nigeriaanse bitcoinmarkt de snelst groeiende van Afrika en uit een enquete van onderzoeksbureau Statista bleek dat bijna één op de drie Nigeriaanse respondenten bitcoin of andere cryptovaluta's bezitten of hebben gebruikt.

Blockchain-analysebedrijf Chainalysis plaatst Nigeria op de achtste plek wereldwijd wat betreft de bitcoinadoptie en volgens Google Trends wordt er nergens ter wereld zoveel op de zoekterm 'bitcoin' gezocht als in Nigeria - maar liefst twee keer zo vaak als in andere landen waar bitcoin populair is.

Het lijkt alsof het Bitcoin in Nigeria voor de wind gaat, maar niets is minder waar: de Nigeriaanse overheid trad onlangs hard op tegen Bitcoin.

Samenloop van omstandigheden

De groeiende interesse in Nigeria is waarschijnlijk een gevolg van een samenloop van omstandigheden. Nigeria is de grootste economie van Afrika, met ruim 200 miljoen inwoners die veelal jong, intelligent en goed opgeleid zijn. Nigerianen zijn bovendien vindingrijk, bekend met het internet en betalingen via mobiele telefoons zijn er al jaren gemeengoed.

Het West-Afrikaanse land kampt daarnaast al jaren met prijsinflatie en een kwakkelende economie. De Nigeriaanse economie en de naira, de lokale valuta, zijn namelijk sterk afhankelijk van de export van olie. Dat levert buitenlandse valuta op waarmee goederen uit het buitenland geïmporteerd worden. Bij tegenvallende olieverdiensten ontstaan soms tekorten aan buitenlandse valuta, die zijn aan te vullen door op de valutamarkten naira's te verkopen voor een buitenlandse valuta. Dat drukt echter wel de koers van de naira waardoor de waarde ervan afneemt, met prijsinflatie als gevolg.

In 2016 koppelde de Nigeriaanse centrale bank de naira vanwege dalende olieprijzen los van de dollar, waarna de valuta met zo'n 30% devalueerde. Het doel was de exportpositie te verbeteren, maar voor individuele burgers betekende het vooral dat hun spaargeld en inkomen minder waard werden. De ineenstortende olieprijzen als gevolg van de COVID-crisis deden er nog een schepje bovenop. Veel Nigerianen weten inmiddels dat de naira niet de beste valuta is om in te sparen.

Waarom bitcoin?

Paxful, dat actief is in Nigeria, identificeerde een aantal redenen waarom Nigerianen bitcoin gebruiken.

Sommigen verdienen er een inkomen mee, zoals de 23-jarige student Samuel die er zijn studie mee bekostigt en zijn ouders ondersteunt. "Ik koop BTC voor een lagere prijs en verkoop het voor een hogere prijs", vertelt hij, "Handelen in bitcoin vermindert de stress voor mijn ouders omdat ik de helft of alles van mijn schoolgeld bijeen kan vergaren voorafgaand aan het betaalmoment."

Anderen doen er internationale betalingen mee. De 20-jarige Victor legt uit dat bitcoin daarvoor het makkelijkst is: "Ik ben BTC voor internationale betalingen gaan gebruiken in het begin van oktober 2020 toen ik bitcoin naar Madrid in Spanje stuurde. Gezien het gedoe om naira's in euro's om te wisselen en de hoeveelheid tijd die erbij komt kijken wanneer ik een transactie doe, is het versturen van geld met bitcoin via peer-to-peer marktplaatsen als Paxful de beste optie". Sinds kort is het in Nigeria zelfs verboden om internationale betalingen te verrichten met naira's.

Sparen in bitcoin is ook steeds populairder. De onbetrouwbaarheid van de naira speelt daarbij een rol, maar ook de drempels die veel Nigerianen ervaren bij het traditionele financiële systeem. Soms ontbreekt de infrastructuur ervoor en lang niet alle Nigerianen beschikken over de benodigde identiteitspapieren om een bankrekening te openen. Met Bitcoin hebben ze echter alleen een smartphone en een internetverbinding nodig.

#EndSARS

In oktober 2020 nam de situatie rond Bitcoin in Nigeria een nieuwe wending. Het gewelddadige optreden van de corrupte politie-eenheid Special Anti-Robbery Squad (SARS), dat de bevolking afperste en daarbij martelingen en buitenrechtelijke executies niet schuwde, leidde tot grootschalige burgerprotesten. Onder de noemer #EndSARS eisten demonstranten gerechtigheid; onder andere dat de SARS-eenheid werd opgeheven.

calltothenigeriangovernmenttodisbandthespecialantirobberysquadsars

Om de protesten de kop in te drukken werden al snel de bankrekeningen bevroren van The Feminist Coalition, één van de organisatoren van de protesten. Ook betaaldienst Flutterwave staakte de dienstverlening aan de organisatie. Fondsenwerving om de protesten gaande te houden was erdoor vrijwel onmogelijk.

Bitcoin bleek voor de organisatie een uitkomst. Op het decentrale Bitcoinnetwerk zijn bitcointransacties immers niet te censureren en is niemand bij machte om rekeningen te bevriezen of fondsen te confisqueren. De Nigeriaanse overheid heeft er geen controle over. Bovendien is Bitcoin niet gekoppeld aan een identiteit, waardoor de organisatoren enigszins buiten schot bleven.

The Human Rights Foundation hielp de Nigeriaanse Feminist Coalition een eigen BTCPay server op te zetten, waarna de organisatie ruim Â150.000 aan bitcoindonaties ontving. Van de donaties is zo'n €33.000 gebruikt om 128 protesten te financieren. The Feminist Coalition heeft de fondsenwerving inmiddels stopgezet en de SARS-eenheid van de politie is opgeheven.

Verbod

De Nigeriaanse overheid zit door bitcoin met de handen in het haar. In september liet de Nigeriaanse Securities and Exchange Commission (SEC) nog weten dat het een wettelijk kader wou creeren voor cryptovaluta's zoals bitcoin. Even leek het erop dat de Nigeriaanse overheid bitcoin - tot op zekere hoogte - zou tolereren.

Sindsdien, misschien door de gebeurtenissen erna, is het nieuws een stuk minder rooskleurig. De Centrale bank van Nigeria liet onlangs per brief weten dat het banken verboden is om diensten te verlenen aan bedrijven die handel in cryptovaluta's faciliteren. Zij zijn voortaan verplicht de bankrekeningen van bitcoinexchanges te sluiten.

Boven: Nigeriaanse senator spreekt zich uit over bitcoin

In de Nigeriaanse senaat heerst lichte paniek. Senator Sani Musa zei: "Cryptovaluta is een wereldwijd transactie(netwerk) geworden waarbij je niet eens kan identificeren wie wat bezit. De technologie is zo sterk dat ik niet zie wat voor regelgeving we kunnen invoeren. Bitcoin heeft onze valuta bijna zinloos of waardeloos gemaakt."

Het is ook maar zeer de vraag of een verbod iets uithaalt, zoals Senator Tokunbo Abiru aanduidde: "Het is goed om te verbieden vanwege de uitdagingen die eruit voort vloeien, maar in realiteit zal een verbod er niet voor zorgen dat het weggaat". Hij wees erop dat veel mensen in Nigeria rechtstreeks met elkaar naira's voor bitcoin verhandelen en dat ze door een verbod nog minder zicht hebben op wat er gebeurt.

"We hebben cryptovaluta niet gemaakt en we kunnen het dus niet stoppen", voegde Senator Biodun Olujimi toe, "Wat we wel kunnen doen is ervoor zorgen dat slechte mensen het niet kunnen gebruiken". Wat hij onder 'slechte mensen' verstaat is niet geheel duidelijk, noch hoe daar tegen opgetreden kan worden.

Er werd afgesproken om de situatie nader te onderzoeken om de risico's in kaart te brengen, maar ook de kansen te onderzoeken. Dat laatste zou wel eens een goed idee kunnen zijn: misschien levert het omarmen van bitcoin wel meer op dan het te bevechten. Wat Bitcoin voor individuen doet, kan het immers ook voor natiestaten doen.

Freedom money

Bitcoin is waardevol omdat het decentraal is. Daardoor is het politiek neutraal, onbeheersbaar, onbevooroordeeld, open en vrij toegankelijk voor iedereen. Het is een onafhankelijke economie met een vastgesteld monetair beleid waar, ongeacht de lokale omstandigheden, niet aan geknoeid kan worden.

Dat is voor overheden soms een doorn in het oog. De controle over het geldsysteem is immers een machtsmiddel en het biedt de mogelijkheid om de economie te sturen. In sommige gevallen leidt dat er helaas toe dat individuele burgers het onderspit delven van monetair beleid of zelfs onderdrukt worden, meestal om de bestaande orde in stand te houden.

Inwoners van zulke landen beschouwen bitcoin veel minder vaak als een speculatieve investering, maar veelal als een overlevingsmiddel en een manier om hun al dan niet beperkte welvaart te beschermen. Of zoals Alex Gladstein van The Human Rights Foundation zegt: "Voor miljoenen mensen wereldwijd, is het een ontsnappingsluik uit tirannie - niets minder dan vrijheidsgeld."

Dat ontdekt men ook elders in de wereld waar de nood hoog is of waar men op andere manieren met onderdrukking te maken krijgt. Dankzij de bitcoineconomie is er voor hen een uitweg; een economische reddingsboei. "Of ze het nu weten of niet, mensen die bitcoin kopen sterken daarmee een middel dat mensenrechten beschermt", aldus Alex Gladstein.