Er zijn talloze vormen van oplichting waarbij criminelen gebruik maken van verschillende technieken om hun slachtoffer te misleiden en geld afhandig te maken. In de meeste gevallen is het alleen de crimineel die iets strafbaars doet, maar er zijn ook gevallen waarbij het slachtoffer zich ook schuldig maakt aan strafbare feiten. Wees dus altijd voorzichtig als je in contact bent met iemand die je niet goed kent en aanbiedt bitcoins voor je te kopen, je helpt bij het aanmaken van een account om te kunnen te handelen op een trading platform of wanneer iemand gebruik wilt maken van je bankrekening.

Maar hoe herken je een scam op tijd, hoe voorkom je dat je wordt opgelicht en wat zijn signalen waarbij er een alarmbel moet gaan rinkelen? Dit en meer vind je in onderstaand overzicht van de meest voorkomende vormen van oplichting.

Tip 2: DYOR! Doe altijd je eigen onderzoek! Laat je niets wijsmaken door anderen en zorg ervoor dat je begrijpt waar je mee bezig bent.

Het beste is om je door niemand te laten helpen bij het doen van transacties via je bank, het kopen of verkopen van bitcoins of wanneer je wilt gaan handelen op een trading platform. Probeer jezelf te onderwijzen en zonder hulp van derden wegwijs te worden in de wereld van Bitcoin. Spring dus nooit direct in het diepe en houd het in het begin simpel, start bijvoorbeeld altijd met kleine inleg en investeer nooit meer dan je kunt missen! Als je toch denkt hulp nodig te hebben en het echt niet anders kan, laat je dan alleen helpen door iemand die je goed en persoonlijk kent en vertrouwt.

De eerste scam waar we het over gaan hebben is de zogeheten 'Brokerscam'. Dit is een vorm van oplichting waarbij het vertrouwen van het slachtoffer door middel van persoonlijk contact wordt gewonnen. Dit contact kan plaatsvinden via de mail, whatsapp en veelal ook telefonisch. Let erop dat in veel gevallen het slachtoffer zelf het contact geïnitieerd kan hebben door bijvoorbeeld op een advertentie op facebook te klikken of via een andere weg een online investeringsmogelijkheid is tegengekomen en daarbij een telefoonnummer en/of e-mailadres heeft achtergelaten.

De oplichter legt vervolgens contact en laat het voor het slachtoffer zo lijken alsof hij/zij gebruik kan maken van een zeer bijzonder investeringsaanbod. Om gebruik te kunnen maken van het aanbod (waarbij onrealistisch hoge winsten worden beloofd) moet het slachtoffer vaak zo snel mogelijk tegoeden sturen naar een rekening of wallet van de oplichter, omdat het aanbod anders verloopt. Let op: op deze manier wordt de druk om snel te handelen opgevoerd en komt het vaak voor dat het slachtoffer niet meer kritisch nadenkt en daardoor verkeerde beslissingen neemt. Het is daarom belangrijk altijd je tijd te nemen en geen overhaaste beslissingen te maken als het aankomt op het kopen of verkopen van bitcoins of handelen op een trading platform. Haastige spoed is zelden goed!

Tip 3: Neem altijd je tijd en laat je niet onder druk zetten! Maak nooit haast bij het sturen van tegoeden of het doen van een bitcoin transactie, de kans op het maken van fouten is dan groter.

Voorbeeld: Het slachtoffer komt een advertentie/artikel tegen op facebook waarin staat dat er een nieuwe tradingbot is met gegarandeerde winsten, klikt erop en laat een telefoonnummer en e-mailadres achter om in contact te komen met degene die achter deze nepadvertentie zit, namelijk de oplichter. Daarna wordt er contact opgenomen via bijvoorbeeld whatsapp en een relatie opgebouwd waardoor het slachtoffer fondsen overmaakt naar de oplichter.

Voorbeeld 2: Het slachtoffer komt op een website terecht waarbij een bekendheid beweert veel geld te hebben verdiend met de handel in Bitcoin. Om dit ook te kunnen doen en toegang te krijgen tot het platform waar de bekendheid zijn geld heeft verdient moeten persoonlijke gegevens worden achtergelaten op een website die vaak lijkt op website van een bekend bedrijf of grote krant (AD, De Telegraaf). Deze gegevens (telefoonnummer, e-mailadres) worden later gebruikt door de oplichter om contact mee te leggen en de Brokerscam mee op te zetten.

Hoe herken je een Brokerscam?

Vaak zijn oplichters zeer bedreven en weten ze op slinkse wijze het vertrouwen van hun slachtoffer te winnen. Er zijn een aantal factoren die kunnen helpen bij het herkennen van een Brokerscam:

• Er worden onrealistisch hoge rendementen beloofd waarvoor eerst bitcoins aangeschaft moeten worden. 
• De bitcoins moeten naar een account worden gestuurd die niet in eigen beheer is
• Buitenlandse bedrijven zonder een bestaand adres
• Buitenlandse (vaak Engels sprekende) contactpersonen die je opbellen of e-mailen, dit sluit echter niet uit dat het contact ook kan zijn met een Nederlands sprekend persoon.
• Trading websites waar je geen tegoeden kunt opnemen (of alleen kleine hoeveelheden)
• Contactpersonen die je computer willen overnemen met bijvoorbeeld TeamViewer of AnyDesk (geef nooit iemand toegang tot je computer!)

Zie ook dit artikel van het AvroTros programma Opgelicht?! voor een voorbeeld van hoe een Brokerscam tot stand kan komen. Ook op de website van Bitonic staat een waarschuwing met betrekking tot Brokerscam oplichting inclusief een lijst met namen van bedrijven die zijn geassocieerd met Brokerscams.

Controleer altijd met wat voor een bedrijf je te maken hebt, waar het gevestigd is en of het te vertrouwen is. Om te kijken of het bedrijf waarmee je in contact bent ook daadwerkelijk te vertrouwen kun je op de website van Autoriteit Financiële Markten (AFM) het bedrijf nagaan met behulp van de 'Check je aanbieder' functie.

Bij helpdeskfraude (ook wel Tech scam genoemd) wordt er gedaan alsof er contact wordt opgenomen vanuit de helpdesk van een vaak groot en bekend bedrijf zoals Microsoft, Amazon, Google of zelfs de bank(!) van het slachtoffer. Een methode die hierbij vaak gebruikt wordt is 'spoofing'. Bij spoofing wordt bijvoorbeeld het telefoonnummer nagebootst en lijkt het alsof de malafide partij de betreffende legitieme partij is (je ziet dan vaak zelfs de naam bijvoorbeeld je bank in het beeldscherm van je telefoon). Er wordt gebruik gemaakt van dit soort bedrijven juist omdat ze bekend zijn en betrouwbaar imago hebben. Slachtoffers zijn daarom snel geneigd zich te vergissen en de oplichter te vertrouwen.

Tip 4: Wees niet te goed van vertrouwen! Ga altijd bij jezelf na of je wel om hulp hebt gevraagd en blijf kritisch.

Word je gebeld door een helpdesk, supportafdeling of ander soort medewerker van een bedrijf die hulp aanbiedt, zonder dat je daar zelf om hebt gevraagd? Dan zijn het waarschijnlijk oplichters. Als je niet zelf hebt aangegeven dat je gebeld wil worden bellen bedrijven je in principe niet. Maak geen geld over, geef ze geen toegang tot je computer via software als TeamViewer of AnyDesk, verstrek geen informatie over je bankrekening of bitcoinwallet en installeer geen software op hun verzoek.

Merk je dat de druk wordt opgevoerd wanneer je tegengas geeft of vragen stelt over het uitbetalen van tegoeden? Oplichters gaan dan soms zelfs intimiderend te werk. Laat je niet gek maken. Als ze beweren dat je gehackt bent, een virus hebt, verboden bestanden bezit, strafbare feiten hebt gepleegd of als ze op andere manieren druk blijven uitoefenen, trap er dan niet in en verbreek het contact.

Voorbeeld: Een slachtoffer wordt gebeld door een bekend nummer, het lijkt de bank te zijn. Het slachtoffer neemt op en heeft een "medewerker" aan de lijn die uitlegt dat de spaarrekening mogelijk gevaar loopt. Er moet zo snel mogelijk geld van de spaarrekening overgemaakt worden omdat de betreffende rekening zogenaamd niet veilig is. Er wordt een "veiligheidsnummer" (bitcoinadres) gedeeld waar het bedrag naartoe kan worden gestuurd. De stappen voor het doen van de transactie worden door de "medewerker" uitgelegd. Wat er werkelijk gebeurt is dat de oplichter het slachtoffer zojuist een betaling voor bitcoins heeft laten doen en deze wordt naar zijn eigen bitcoinadres gestuurd.

Hoe herken je Helpdeskfraude?

Het meest voorkomend is dat u gebeld wordt terwijl u dit niet verwacht, maar het kan ook voorkomen dat het contact via email verloopt.

• Je wordt gebeld door een bedrijf/uw bank terwijl u dit niet verwachtDe oplichter laat u gedurende het gesprek soms foutmeldingen op uw computer zien. Dit zijn echter normale meldingen vanuit het besturingssysteem van uw computer.
• Men vraagt je computer te mogen besturen door middel van bijvoorbeeld TeamViewer of AnyDesk
• Er wordt gevraagd naar persoonlijke gegevens van je rekeningnummer.

Advance-fee fraude is een vorm van fraude waarbij er tegen een relatief kleine betaling een (groot) bedrag in het vooruitzicht wordt gesteld. Een slachtoffer wordt ervan overtuigd dat er na een betaling een groter bedrag terug wordt uitbetaald terwijl dit natuurlijk niet waar is. In feite wordt het slachtoffer voorgelogen en gaan de oplichters er met de initiële betaling vandoor.

Tip 5: Voor niets gaat de zon op! Wordt er (zonder tegenprestatie) geld aan je beloofd, maar moet je zelf eerst betalen? Doe dit nooit, geld komt niet aanwaaien.

Advance-fee fraude kan veel verschillende vormen aannemen. In de meest directe vorm wordt een slachtoffer overtuigd dat er een bedrag aan bitcoins gewonnen is en dat er alleen maar een specifieke betaling plaats moet vinden om het adres te "koppelen" zodat de bitcoins ontvangen kunnen worden. Dit is natuurlijk onzin, maar slachtoffers kunnen overtuigd worden door officieel uitziende mails die zogenaamd van 'Blockchain' zelf afkomstig zijn en gaan dan toch daarin mee om het beloofde bedrag te kunnen ontvangen. 

Een andere vorm van advance-fee fraude is recovery-scam. Deze vorm is uiterst cru. Bij recovery-scam wordt een slachtoffer van een eerdere scam opgebeld dat de bitcoins die het slachtoffer verloren was teruggevonden zijn. Er dient alleen wel een percentage van het bedrag betaald te worden voordat de bitcoins teruggestuurd kunnen worden. Slachtoffers betalen dan in de hoop dat het grootste gedeelte van de verloren gelden alsnog terugbetaald worden. Slachtoffers kunnen dit zelfs meerdere keren doen als zij ervan overtuigd worden door de oplichters dat er geen terugbetaling heeft plaatsgevonden door een klein foutje in het bitcoinadres. Bij een andere vorm vindt er advance-fee fraude plaats tijdens brokerscam. Het slachtoffer van brokerscam wilt zijn/haar fondsen opnemen en wordt voorgelogen door de oplichter dat er eerst nog even belasting moet worden betaald. Slachtoffers gaan in hun onwetendheid hierin mee en betalen dan naast de inleg van de brokerscam nog een bedrag om de bitcoins terug te mogen ontvangen. In feite is dit een manier van de oplichters om op het laatst nog wat extra gelden te ontvangen.

Voorbeeld: Een slachtoffer is in het verleden opgelicht voor 10.000 euro. Het slachtoffer wordt opgebeld door een "case manager" die verteld dat de gelden teruggevonden zijn. Goed nieuws de bitcoins zijn in de tussentijd meer waard geworden namelijk 17.000 euro. Om deze weer terug over te maken dient er alleen maar 15% van het bedrag te worden afgedragen. Dus het slachtoffer maakt bitcoins ter waarde van 2250 euro over om de gelden te ontvangen. Deze worden natuurlijk niet verzonden en het slachtoffer is nogmaals opgelicht.

Hoe herken je Advance-fee fraude?

Het meest voorkomend is dat u gebeld wordt terwijl u dit niet verwacht, maar het kan ook voorkomen dat het contact via email verloopt.

• Je wordt gebeld door iemand dat de bitcoins teruggevonden zijn.
  
• Je krijgt een mail dat je bitcoins hebt gewonnen
  
• Er wordt tegen een (kleine) betaling onmiddellijk een (groot) bedrag in het vooruitzicht gesteld
  

Phishing is een techniek die veel wordt toegepast bij oplichting en heeft niet per se alleen met Bitcoin te maken. Toch is het belangrijk om phishing toe te lichten omdat het uiteindelijk ook kan leiden tot het verlies van je bitcoins.

In principe is phishing fraude met je persoonlijke gegevens. Oplichters proberen gegevens zoals bijvoorbeeld je wachtwoord of seed phrase te ontfutselen, ze 'vissen' naar gegevens die je geheim probeert te houden. Om achter deze gegevens te komen maken oplichters volledige websites, e-mails en zelfs brieven van bestaande bedrijven na. Het kan ook voorkomen dat ze sms- of app-berichten uit naam van verschillende bekende bedrijven sturen. Tegenwoordig gaan ze zelfs zo ver dat er frauduleuze hardware wallets naar woonadressen die tijdens hacks buitgemaakt zijn buitgemaakt sturen. Dus heb je geen hardware wallet besteld en ontvang je er toch een, gebruik deze nooit!

Word je op welke manier dan ook gevraagd om je wachtwoord of seed phrase te delen, dan moet er altijd een alarmbel bij je afgaan. Deze gegevens dien je nooit met iemand te delen en goed te beschermen, ze geven immers toegang tot websites, accounts of wallets waar alleen jij toegang toe hoeft te hebben.

Tip 6: Bescherm je wachtwoorden en seed phrases (en andere persoonlijke gegevens) goed en deel ze nooit!

Voorbeeld: Je biedt een object te koop aan op Marktplaats. Er wordt opeens buiten Marktplaats om contact met je opgenomen via whatsApp omdat je telefoon in je Marktplaats profiel beschikbaar is. De koper vraagt je, omwille van "veiligheid", eerst een kleine transactie te doen en stuurt je via WhatsApp een link. De link verwijst je door naar een website die van je bank lijkt te zijn en waar je dient in te loggen met je persoonlijke gegevens. Doe dit niet! Je wordt doorverwezen naar een nagemaakte website en je gegevens worden gezien en opgeslagen door een oplichter.

Voorbeeld 2: Je ontvangt een e-mail of WhatsApp bericht. Daarin staat dat er iets niet in orde is met je bankgegevens. Of je bankpas is verlopen en je krijgt gratis een nieuwe. Het zijn allemaal smoesjes om je naar een onveilige (bank)website te lokken. Nietsvermoedend vult je je inlognaam en wachtwoord in. Op dat moment heeft de oplichter je vertrouwelijke gegevens te pakken en kan deze bij je bankrekening.

Voorbeeld 3: Je ontvangt een e-mail om waarin staat dat je je Blockchain.com Bitcoinwallet moet upgraden. Er staat een link in de e-mail waar je direct op kunt klikken

Hoe herken je Phishing?

Bij phishing worden veel van dezelfde technieken gebruikt die we al eerdere tegen zijn gekomen. Er wordt namelijk ook veel gebruik gemaakt van tijdsdruk en er wordt gedaan alsof het contact komt vanuit een betrouwbare derde partij. Het doel is echter altijd je te verleiden je inloggegevens in te typen.

• Je ontvangt onverwachts bericht van een bekend bedrijf (vaak een bank)
  
• Er wordt naar je seed phrase, wachtwoorden, pincode of creditcardnummer gevraagd (banken of andere bedrijven zullen dit nooit doen)
• Er wordt je gevraagd op een link te klikken (in een mail, sms- of app-bericht)
• Bij nader inzien is de afzender is vaak onduidelijk. Het ontvangen bericht is afkomstig van een e-maildres of telefoonnummer dat lijkt op die van een bekend bedrijf maar toch anders is.
  

Tip 7: Klik niet zomaar op een link! Links kunnen leiden naar scam websites. Controleer altijd eerst of een link juist is.

Mocht je toch per ongeluk op een link uit een ontvangen bericht hebben geklikt en persoonlijke informatie hebben ingevuld? Doe dan voor de zekerheid een virusscan. Is er al geld afgeschreven van je bankrekening? Neem dan direct contact op met je bank en doe aangifte bij de politie.

De money mule (ook wel geldezel of katvanger in het Nederlands) is iemand die, tegen vergoeding, geld doorsluist via zijn of haar bankrekening voor een crimineel, het kan ook zijn dat de bankpas met bijbehorende pincode wordt uitgeleend. Criminelen benaderen potentiële money mules op verschillende manieren, bijvoorbeeld door middel van vacatures, mails, of berichten via social media of WhatsApp die beloven makkelijk en snel geld te kunnen verdienen, het kan echter ook dat ze jongeren direct aanspreken en ronselen op schoolpleinen.

Het komt bij deze vorm van oplichting regelmatig voor dat het slachtoffer (degene die het geld doorsluist of z'n bankrekening heeft "uitgeleend") zich er niet volledig van bewust is dat hij/zij ook strafbaar is en medeplichtig is aan het witwassen van geld. Gestolen geld dat in veel gevallen is verkregen door middel van illegale activiteiten als phishing, malware aanvallen of dating scams. Wanneer iemand je vraagt geld door te sturen of bitcoins te kopen en deze door te sturen met als tegenprestatie een financiële vergoeding kan het bijna niet anders dat je wordt ingezet als Money mule en je dus strafbare feiten begaat. Ga hier dus nooit mee akkoord en laat je niet overhalen door het ogenschijnlijk makkelijke financiële gewin.

Voorbeeld: Je wordt persoonlijk benaderd door iemand, degene vraagt je of hij, tegen betaling, gebruik mag maken van je bankrekening omdat hij tijdelijk geen toegang heeft tot z'n eigen rekening maar met spoed een betaling aan een ziek familielid moet doen. Hij zegt dan dan ook tijdelijk je pinpas met bijbehorende pincode nodig te hebben.

Hoe herken je Money mule oplichting?

• Je wordt benaderd (op het schoolplein, in de kroeg) met de vraag of iemand, tegen vergoeding, je bankrekening mag gebruiken
  
• Er wordt gevraagd om je bankpas en pincode "even", tegen vergoeding, te mogen gebruiken
• Je dient geld over te maken naar onbekende rekeningen, ook vaak in het buitenland
• Vacatures die geen eisen stellen aan werkervaring of opleiding
• Je ontvangt e-mails met slechte zinsopbouw en gramatica- en spelfouten

Tip 8: Houd je gegevens privé! Deel vertrouwelijke (persoons) gegevens, pincodes, creditcardnummers, etc. niet met anderen. Stuur ook niet zomaar een kopie van ID.

Voorkom dat je wordt ingezet als money mule, ook als je intenties goed zijn en anderen probeert te helpen. Blijf altijd voorzichtig omgaan met je bankrekening en gebruik deze echt alleen voor jezelf. Doe je dit niet dan loop je het risico dat je bankrekening wordt opgeheven, als money mule functioneren is namelijk illegaal. Vermoed jij dat je als money mule wordt gebruikt licht dan meteen de politie in en neem contact op met je bank. Zorg ervoor dat je niet verder in de problemen komt en werk niet langer mee aan het witwassen van geld voor criminelen.

Veel mensen zoeken tegenwoordig online naar liefde, ook oplichters zijn zich hiervan bewust en zien nieuwe mogelijkheden. Bij Dating fraude wordt er gedaan alsof er een romantische interesse is in degene die wordt opgelicht, de persoon die interesse toont is alleen niet degene wie hij/zij zich voordoet te zijn! Dating scams komen vaak tot stand via datingsites, social media of via online games waarop oplichters nepprofielen hebben en zo mensen in de val lokken.

Voorbeeld: Nadat het eerste contact eenmaal is gelegd via een datingsite wordt er vaak overgegaan op communicatie buiten het dating platform om. Er wordt vervolgens veel gemaild of geappt en lijkt de vonk over te slaan. Hij of zij wil je graag ontmoeten maar heeft geen geld om de reis te kunnen maken. Je besluit de reis te betalen en maakt geld over. Een paar dagen later krijg je te horen dat de reis helaas toch niet kan plaatsvinden omdat het paspoort van je date is verlopen en opnieuw moet worden aangevraagd. Ook de kosten hiervoor besluit je over te maken. Weer een paar dagen later krijg je te horen dat de moeder van je prille liefde opeens ernstig ziek is geworden en naar het ziekenhuis moet. De ziekenhuiskosten stapelen zich op en er komt wederom het verzoek of je geld wilt overmaken. Hoe lang gaat dit nog zo door? Hoe vervelend het ook is, je wordt opgelicht. Verbreek het contact direct.

Hoe herken je een Dating scam?

Ook bij Dating fraude is het te mooi is om waar te zijn, het vervelende bij deze vorm van oplichting is dat er ook vaak gevoelens bij komen kijken en het daarom moeilijk is voor degene die wordt opgelicht om dit ook daadwerkelijk in te zien. Je mogelijk toekomstige relatie licht je immers niet op! Toch? 

De persoon waarmee je contact hebt:

• wil voornamelijk live (FaceTime, Skype, etc.) met je communiceren.
• deelt dezelfde interesses als jij.
• wil in sommige gevallen dat de relatie geheim blijft, je mag het daarom aan niemand vertellen
• heeft vaak financiële problemen of zoekt naar sponsoren voor een goed doel. 
  

Helaas worden er nog steeds regelmatig mensen opgelicht. Dit komt door een combinatie van factoren waarbij je niet goed geïnformeerd besluit bitcoins aan te schaffen en de vele oplichtingstechnieken die er tegenwoordig worden gebruikt. Je bent daarom vaak niet in staat zijn oplichting te herkennen. Daarnaast zullen criminelen altijd blijven zoeken naar nieuwe manieren om op te lichten.

Mocht het jou ook zijn overkomen en ben je opgelicht? Doe altijd aangifte! Door aangifte te doen komt er meer aandacht voor het probleem en kunnen nieuwe manieren van internetoplichting sneller worden herkend. Bij voldoende aanleiding en bewijs kan de politie zelfs een opsporingsonderzoek starten. Maar ook wanneer er niet direct een opsporingsonderzoek kan worden gestart is het belangrijk aangifte te doen. Informatie uit aangiftes wordt namelijk verzameld en geanalyseerd, waardoor de politie beter in staat is daders op te sporen of preventiecampagnes op te zetten.

Naast aangifte bij de politie doen kun je ook terecht bij Slachtofferhulp Nederland. Zij bieden naast uitleg over veelvoorkomende scams ook hulp voor mensen die zijn opgelicht en hierdoor in de problemen zijn geraakt. Veel mensen voelen nadat ze zijn opgelicht een bepaalde schaamte en durven daarom niet over hun problemen te praten, Slachtofferhulp helpt ook hierbij.

Deze gids zal regelmatig worden herzien, verbeterd en aangepast, terugkeren naar de gids en deze zo nu en dan opnieuw lezen raden we daarom zeer aan! Heb jij wellicht tips of suggesties? Stuur dan een mail naar info@bitcoin.nl.