Bitcoin en de notaris

Afgelopen maandag heeft het Bureau Financieel Toezicht (BFT) een memo uitgebracht over de rol van bitcoin in het notariaat. Als je bijvoorbeeld een woning wil kopen met koerswinsten uit bitcoin, dan zal de notaris de herkomst van je vermogen (bron van de middelen) moeten onderzoeken. Maar hoe zou een notaris dat moeten doen? In de memo heeft het BFT enkele praktische handvatten uiteengezet die de notaris hierbij kan helpen.

Waarom moet een notaris eigenlijk de herkomst van je vermogen onderzoeken bij bijvoorbeeld de aankoop van een woning? Dit heeft te maken met de zogenoemde onderzoeksplicht van de notaris. In het kort komt het erop neer dat de notaris moet controleren of er met de bron van het geld niets mis is.

Als je dus een woning wil kopen met koerswinsten uit bitcoin, dan zal de notaris vragen aan je stellen en documenten bij je opvragen. In de memo van het BFT wordt ingegaan welke documenten dit zouden kunnen zijn en waar de notaris op moet letten. Ook wordt er aandacht besteed aan de vraag wanneer een transactie met bitcoin ongebruikelijk is in de zin van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).

Enkele praktische handvatten

Sinds mei 2020 staan bitcoinbedrijven, waaronder Bitonic, onder integriteitstoezicht van De Nederlandsche Bank (DNB). De geregistreerde bedrijven staan ingeschreven in een register dat te vinden is op de website van DNB.

De notaris zal – zoals hiervoor beschreven – onderzoek moeten doen naar de herkomst van het vermogen van de koper. Hij of zij zal dus gaan onderzoeken waar de bitcoins zijn aangekocht en met welk geld. Bitcoins die zijn aangekocht bij een geregistreerde partij kwalificeren als zijnde betrouwbaar, aldus de memo van het BFT.

Het niet hebben van een registratie bij DNB betekent mogelijk dat het bedrijf zijn diensten in Nederland illegaal aanbiedt. DNB kan handhavend optreden tegen deze partijen, maar of en hoe vaak dit gebeurt valt niet te achterhalen. Iemand die zijn bitcoins bij een dergelijke partij heeft aangekocht, is overigens niet illegaal bezig. Wel neemt het risico op ‘ongebruikelijkheid’ aanzienlijk toe, waardoor de notaris meer aandacht zal moeten besteden aan de herkomst van de bitcoins.

Een woning kopen met bitcoins?

Bitcoin kwalificeert in Nederland juridisch niet als geld. Vaak wordt het vergeleken met een vorderingsrecht en dus een vermogensrecht. Dit betekent dat een koper van een woning de koopsom niet in bitcoin kan overmaken naar de kwaliteitsrekening van de notaris. Ook niet via een eigen wallet van de notaris.

Wel kan de koper de koopsom rechtstreeks in bitcoin overmaken aan de verkoper, buiten de notaris om. De notaris dient dan extra alert te zijn, omdat sprake is van een verhoogd risico op witwassen, aldus de BFT. De notaris zal in een dergelijk geval in ieder geval de reden van de betaling in bitcoin moeten weten, de herkomst van de gelden moeten controleren en nagaan of de verkoper het bedrag in bitcoin heeft ontvangen. De BFT adviseert de bewijsstukken overigens schriftelijk vast te leggen.

Een voorbeeld van een woning die is verkocht in bitcoin vinden we in Veghel. Daar werd vorig jaar een penthouse verkocht voor 21 bitcoins, die toentertijd zo’n 1 miljoen euro waard waren.

De juiste vragen en documenten

Het BFT ziet de notaris niet als een opsporingsambtenaar, maar wel als een kritische poortwachter. Als er volgens de notaris de aanmerkelijke kans bestaat dat de herkomst van de gelden niet legaal is, dan zal hij of zij een melding moeten doen van een ongebruikelijke transactie bij de Financial Intelligence Unit (FIU). Maar welke vragen moet de notaris dan stellen? In de memo geeft het BFT de volgende voorbeelden:

• Is er sprake van een enkele transactie (met aan en verkoop) gevolgd door koerswinst of is er sprake van meerdere instap- en uitstapmomenten?
• Wat waren de relevante koersen in de periode van speculatie? Een onafhankelijke bron die uitkomst kan bieden is te vinden via de website: https://nl.investing.com/crypto/bitcoin/historical-data
• Wat voor soort transacties zijn uitgevoerd (bijvoorbeeld bancair voor crypto’s (zie rekeningafschrift) of juist contanten voor crypto’s (afschrift ATM Bitcoin))?
• Is gebruik gemaakt van geregistreerde crypto-aanbieders?
• Is sprake van hoge transactiekosten die afwijken van hetgeen geregistreerde aanbieders in rekening brengen?
• Zijn de crypto’s of is de oorspronkelijk inleg fiscaal in de aangifte inkomstenbelasting van de cliënt verwerkt?
• Is sprake van gebruikelijke cryptovaluta zoals bitcoin of Ethereum of wordt gebruikt gemaakt van bijvoorbeeld privacycoins?
• Is deze oorspronkelijke inleg (investering) aantoonbaar verkregen op legitieme wijze? Hierbij is de herkomst van die gelden uiteraard van belang.
• Hoe worden de crypto’s bewaard (via een broker of exchange middels een custodial wallet of in eigen beheer (non custodial wallet)?

En wat betreft documentatie? De notaris kan bijvoorbeeld de volgende informatie opvragen ter verificatie:

• Afschriften of printscreen van de non custodial wallet (crypto’s in eigen beheer, zie bijlage 2a);
• Afschriften van aankopen en/of verkopen via het laatste cryptohandelsplatform/exchange, bijvoorbeeld bij een custodial wallet, zie bijlage 2b;
• Printscreen van een account die de cliënt heeft bij een broker of exchange om de uitgevoerde transacties inzichtelijk te maken;
• Afschriften van credit cards;
• Een overzicht van transacties op andere -voorgaande- cryptohandelsplatform(en) in verband met het samenvoegen van cryptowallets;
• Een overzicht van de bankafschriften (met ontvangsten en overboekingen van en naar crypto’s). Hierop staan de aankopen of verkopen in euro’s genoemd, zie bijlage 3;
• Aangifte inkomstenbelasting over de betreffende periode (in verband met opgeven crypto’s en het saldo liquide middelen in box 3);
• Aanschaflocatie(s) en/of verkooplocatie(s) van de desbetreffende crypto’s. Dit kan van belang zijn om vast te stellen of er sprake is van bijvoorbeeld een bitcoin ATM en/of (niet) gereguleerde aanbieders.

Mocht je ooit van plan zijn een woning te kopen met koerswinsten uit bitcoin, dan doe je er dus verstandig aan om alles netjes bij te houden. Je ziet namelijk dat de notaris een hele hoop vragen kan hebben en mogelijk documentatie van je nodig heeft ter verificatie van de herkomst van je vermogen.