Bitcoin, het coronavirus en de financiële crisis

Het zijn rare tijden. De wereld staat vanwege het coronavirus op zijn kop en vrijwel alle financiële markten zijn hevig ingestort, zo ook de bitcoinmarkt. Om de economie te stimuleren kondigden centrale banken wereldwijd drastische noodmaatregelen aan, waaronder rente-verlagingen, vermindering van de reserveplicht van banken en nieuwe rondes kwantitatieve versoepeling. Is er een financiële crisis op komst en wat heeft Bitcoin daarmee te maken?

Het zal niemand zijn ontgaan dat de wereld flink ontregeld is vanwege het coronavirus. Ook in Nederland heerst het virus en maakt het slachtoffers. Het verlies aan mensenlevens is verschrikkelijk, de maatschappelijk ontwrichtende gevolgen ernstig en het effect op de economie dramatisch. Dat laatste kampte al met grote problemen, maar lijkt nu onder druk van het coronavirus te bezwijken.

Vrijwel alle financiële markten kregen de afgelopen dagen enorme klappen. De aandelenmarkten daalden bijna universeel; de grootste daling sinds 'black monday' in 1987. Het einde lijkt nog niet in zicht. Ook de andere markten kregen het zwaar te verduren. De prijs van een bitcoin daalde in korte tijd met meer dan de helft.

Noodmaatregelen

Wereldwijd kondigden overheden en centrale banken ingrijpende noodmaatregelen aan om een verdere ineenstorting te voorkomen en de economische motor opnieuw aan te wakkeren. De FED, de Amerikaanse centrale bank, liet vorige week daarom weten maar liefst $1500 miljard dollar in de economie te pompen.

Zondag werden nieuwe maatregelen aangekondigd. Als extra noodmaatregel wordt opnieuw gestart met kwantitatieve versoepeling (in het Engels: Quantative Easing - QE). Het is een ingewikkeld klinkende en controversiële maatregel die er in het kort op neer komt dat er nieuw geld wordt gecreëerd om de economie via het bankensysteem een geldinjectie te geven. Ook de Europese centrale bank (ECB) is alweer enige tijd bezig met QE en kondigde vorige week aan nog meer miljarden beschikbaar te maken. UPDATE: Woensdagavond liet de ECB weten nóg eens €750 miljard beschikbaar te stellen.

Er is nog meer reden tot zorg. De rente is namelijk ook verlaagd, in sommige gevallen naar 0%. Geld lenen kost geld - maar nu dus niet meer. Misschien wel het meest zorgwekkend is de vermindering van de verplichte reserves die Amerikaanse banken moeten aanhouden. Banken lenen het geld dat zij in beheer hebben meermaals uit, maar zijn gewoonlijk verplicht een bepaald percentage in reserve te behouden. Dat percentage is in de VS nu verlaagd tot 0% en daardoor lijkt er geen beperking meer op de hoeveelheid nieuw geld dat banken via leningen kunnen creëren. Geld lijkt daarmee niet alleen gratis, maar ook in onbeperkte hoeveelheden beschikbaar.

Het zijn drastische noodmaatregelen, maar ook gevaarlijke. Dollars en euro's hebben immers geen intrinsieke waarde en de koers wordt via marktwerking bepaald door vraag en aanbod. Wanneer de geldhoeveelheid groter wordt stijgt het marktaanbod, en dat heeft in principe een effect op de koers. Gebeurt dat gecontroleerd dan uit dat zich in een relatief laag percentage inflatie, maar in sommige landen gaat het mis en ontstaat hyperinflatie. Het geld wordt dan in rap tempo minder waard, en daardoor wordt alles duurder, met rampzalige gevolgen voor de maatschappij, de economie en de bevolking.

Nu de wereldwijde economie omslaat en ook in het Westen onbegrensde geldschepping een realiteit lijkt te worden rijst de vraag: is dit de financiële crisis waarvoor Bitcoin is gemaakt?

Chancellor on brink of second bailout for banks

"The Times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks." Dit bericht plaatste de mysterieuze bedenker van Bitcoin Satoshi Nakamoto elf jaar geleden in het allereerste block van de Bitcoin blockchain. Het verwijst naar een krantenartikel op de voorpagina van The Times van 3 januari 2009 over een tweede ronde geldschepping om daarmee de omvallende banken ten tijde van de kredietcrisis te redden.

Bitcoin komt namelijk niet uit het niets. Het is niet zomaar fictief geld voor internetnerds en speculanten. Er bestaan al veel langer ernstige zorgen over de houdbaarheid van het financiële stelsel, de ongebreidelde geldschepping en de negatieve effecten ervan voor gewone burgers. Waarschijnlijk verwees Satoshi Nakamoto om die reden naar het inmiddels legendarische krantenartikel in The Times en niet voor niets schreef hij toen hij Bitcoin voor het eerst aan de wereld introduceerde:

"The root problem with conventional currency is all the trust that's required to make it work. The central bank must be trusted not to debase the currency, but the history of fiat currencies is full of breaches of that trust. Banks must be trusted to hold our money and transfer it electronically, but they lend it out in waves of credit bubbles with barely a fraction in reserve. We have to trust them with our privacy, trust them not to let identity thieves drain our accounts. Their massive overhead costs make micropayments impossible." -Satoshi Nakamoto, P2P foundation

Een alternatief op basis van schaarste

Bitcoin komt voort uit de vorige financiële crisis. Bitcoin is dan ook niet bedoeld om snel mee rijk te worden, maar het is eigenlijk vooral een alternatief financieel systeem waarmee mensen zich kunnen beschermen. Daarnáást heeft het ook allerlei voordelen en technologische innovaties die óók heel spannend en interessant zijn.

Maar, het is vooral een Plan B; een alternatieve economie waar de inflatie strikt geregeld is en niet uit de hand kan lopen, maar wiskundig vastgesteld in de code en decentraal beveiligd zodat je erop kunt vertrouwen. Zélfs tijdens een crisis is het niet mogelijk extra bitcoins te creëren.

Anders dan met regulier geld is er bij Bitcoin namelijk geen centrale bank of andere centrale partij die met geldschepping (al dan niet noodgedwongen) de valuta kan devalueren. Er zullen nooit meer dan 21 miljoen bitcoins bestaan. Omdat Bitcoin decentraal is kan ook niemand daar iets aan doen; het hele ontwerp is erop gericht om dat te weerstaan. En dat maakt bitcoins volgens veel Bitcoiners beter om welvaart in op te slaan (store of value) en te behouden dan de aan inflatie onderhevige euro's of dollars.

Digitaal goud voor de 21ste eeuw

Om een soortgelijke reden investeren sommige mensen ook in goud, want ook daar kun je niet eenvoudig meer van maken: het is schaars. Daardoor behoudt goud zelfs in tijden van economische nood relatief goed waarde. Maar, toch is goud ook onderhevig aan inflatie: je kunt bij prijsstijgingen immers gewoon dieper delven, of misschien zelfs enorme klompen goud uit de ruimte halen. Het is vandaag de dag ook minder geschikt als betaalmiddel. Probeer in onze digitale maatschappij maar eens iets bij een webshop te bestellen met een fysiek klompje goud.

Dat is waarom men Bitcoin ook wel het nieuwe goud noemt. Niet omdat het iets te maken heeft met goudkoorts of prijsstijgingen, maar omdat het dezelfde economische eigenschappen heeft die goud interessant maken: een onafhankelijke en decentrale economie op basis van échte schaarste. En omdat het ten tijde van een financiële crisis misschien net als goud daarom een mogelijke safe haven asset is. Alleen dan digitaal en met allerlei nieuwe technologische mogelijkheden, maar zónder de fysieke onhandigheden en beperkingen waarmee goud kampt: digitaal goud voor de 21ste eeuw.

Plan B

Sterker nog: Bitcoin is een kans op iets nieuws. Een droom van een nieuw soort financieel stelsel waarin, anders dan in het oude, de burger eigenaar is en zelf zeggenschap heeft over het geld. Een alternatieve economie die misschien niet álle problemen met betrekking tot welvaartsverdeling oplost, maar die in ieder geval niet onderhevig is aan een neerwaartse spiraal van waardeverlies. Iets dat in opkomst is, niet tanende.

Geen inflationair stelsel met ingebouwde stimulansen om eindeloos te consumeren, wat leidt tot massa-consumptie en (milieuonvriendelijke) overproductie van goedkope goederen, maar een systeem dat stimuleert om te sparen, toekomstgericht te zijn en duurzaam met middelen om te gaan. Geen systeem waarin je afhankelijk bent van bankenmonopolies die bepalen of je wel of niet klant mag worden, maar de keuzevrijheid om gewoon peer-to-peer en zonder tussenkomst van derden met elkaar te handelen. Met bitcoin heb je geen bank nodig, maar ben je zélf je eigen bank.

En ook een systeem waarmee geen onnodige bubbels op de huizen- of aandelenmarkten hoeven te ontstaan, want in de bitcoineconomie hoef je inflatie niet te ontvluchten maar kun je welvaart gewoon als geld bitcoin opslaan. Geld dat gewoon de functies heeft die geld zou moeten hebben. Een gezonde en betrouwbare economische basis; robuust, onafhankelijk, voorspelbaar.

Financiële onafhankelijkheid en inclusiviteit

Het is ook een economie die eerlijker en financieel inclusiever is; het creëert financiële soevereiniteit voor iedereen. Het is een economie die geen grenzen of nationaliteiten of zelfs identiteiten kent. Een economie waaraan de ruim 2 miljard armste mensen ter wereld, die nu uitgesloten zijn van de digitale economie omdat ze geen bankrekening kunnen openen, wél kunnen meedoen op gelijk niveau met alle anderen.

Waarbij een arme houtsnijwerker uit Afrika niet hoeft te wachten tot die éne toerist langs zijn kleedje met verkoopwaar loopt om iets te verdienen, maar de hele digitale wereld via een goedkope smartphone aan zijn voeten ligt. En waarbij een Venezolaanse ondernemer gewoon zaken kan blijven doen, onafhankelijk van hoe de lokale economie ervoor staat en ongeacht wat voor potje de Venezolaanse overheid ervan maakt.

Maar ook een economie voor jou en mij, doodnormale Nederlanders, omdat je misschien ook wel een beetje bezorgd bent over de staat van onze economie en het nut inziet van een onafhankelijke valuta; voor jezelf en ook voor de maatschappij.

Dat is waarom Bitcoin belangrijk is en dat is waarom veel Bitcoiners zo gefascineerd zijn door Bitcoin. En ook waarom er zoveel 'HODLers' zijn. Niet omdat je met Bitcoin rijk kunt worden - hoewel dat vaak wel ook een rol speelt bij de initiële interesse - maar ook vooral omdat het een antwoord is op de problemen waar onze huidige economie en maatschappij mee kampen en het een middel is om je daartegen te beschermen.

Waarom Bitcoin?

En omdat de wereld toe is aan een beter, gezonder en inclusiever systeem. Want dat is waar Bitcoin eigenlijk écht om draait en waarom Bitcoin niet alleen een technologische revolutie is, maar ook een economische en maatschappelijke kan zijn. De prijs, zeggen veel Bitcoiners daarom wel eens, is eigenlijk het minst interessante aan Bitcoin.

Mensen die Bitcoin op deze manier begrijpen kopen bitcoins vaak niet om er geld aan te verdienen. De soms heftige prijsschommelingen doen er bij hen vaak niet meer zo toe. Daarom zie je Bitcoiners soms zo kalm glimlachen wanneer de prijs weer eens met de helft is gedaald. Zij hebben het al vaker meegemaakt en zien het potentie van Bitcoin om de wereld te veranderen, weten waar het écht om gaat en hun motivatie komt ten dele voort uit een idealisme: de droom van een eerlijke en betere economie, maar ook bovenal van een betere wereld. Voor iedereen individueel en daarmee voor de maatschappij als geheel. Want misschien is Plan ? niet alleen maar een alternatief, maar misschien is het in sommige aspecten ook wel beter.

Wellicht dat daarom steeds meer mensen geinteresseerd raken in het idee van financiele vrijheid en besluiten deel uit te maken van de bitcoineconomie. Voor de droom en het 'misschien', maar ook 'voor het geval dat'. Je weet maar nooit; het zijn immers rare tijden.

En daarom dus Bitcoin. En waarom dan Bitcoin en niet een ándere cryptovaluta? Dat leggen we in dit artikel uit.

Wil je ook beginnen met Bitcoin? Dat kan, maar wees verstandig. Investeer nooit geld dat je misschien ergens anders voor nodig hebt en wat je niet kunt missen. Zeker niet in deze onzekere en barre tijden. Bitcoin is nog altijd een gok, of een kans, maar geen garantie. Begin met een klein bedrag om uit te proberen of het iets voor je is en om kostbare fouten te voorkomen. De eerste stap is het installeren van een eigen wallet en je verder te verdiepen in hoe het allemaal werkt. Daarna kan je beginnen met de een aanschaf van een kleine hoeveelheid bitcoin.