21 miljoen: het effect van schaarste op de prijs en waarde
Schaarste. Wie probeert te begrijpen waarom sommigen denken dat bitcoin
heel waardevol is en dat de koers van bitcoin ooit 'naar de maan' gaat,
komt ongetwijfeld het argument tegen: "Omdat er nooit meer dan 21 miljoen
bitcoins zullen bestaan". Maar: hoe dan?
Erg duidelijk is het argument niet. Er zijn wel meer dingen die schaars
zijn, maar dat maakt ze niet per definitie waardevol. Het is ook eigenlijk
geen op zichzelf staand argument, maar meer een soort eindconclusie die de
essentie omvat van een langere theorie. In dit artikel proberen we dat toe
te lichten.
Waarde, prijs en koers
Waarde is een vaag begrip. Het is een soort psychologisch fenomeen.
Waardevolle dingen zijn dingen waaraan iemand belang hecht. Het is dan ook
subjectief - het verschilt per persoon en per situatie. Bovendien is er ook
een verschil tussen persoonlijke waarde en economische waarde. Het begrip
'waarde' geeft maar weinig houvast en levert vooral veel spraakverwarring
op.
De prijs is iets anders en veel minder verwarrend. Dat is wat het kost of opbrengt als je het koopt of verkoopt. Eigenlijk is er niet één bitcoinprijs, want tussen de koop- en verkoopprijs zit vrijwel altijd een klein verschil. Ook zijn er soms kleine prijsverschillen tussen handelsbeurzen.
Als je het verloop van de prijs over een bepaalde tijdsspanne neemt krijg
je de koers. De bitcoinkoers komt net als bij andere financiële markten tot
stand via marktwerking - vraag en aanbod. Dat gebeurt voornamelijk op
handelsbeurzen, waar kopers en verkopers hun koop- en verkooporders
plaatsen voor een bepaalde hoeveelheid bitcoin tegen een bepaalde prijs.
De koers ontwikkelt zich ongeveer als volgt. Als er op een handelsbeurs
verkooporders openstaan voor in totaal tien bitcoins tegen een bepaalde
koers en die worden allemaal opgekocht, dan zijn er daarna geen bitcoins
meer te koop voor die prijs. De eerstvolgende die op dat moment een bitcoin
wil kopen, zal dat moeten doen bij één van de verkooporders met een hogere
prijs. De bitcoinkoers is dan gestegen.
Andersom werkt het net zo. Dan staat er bijvoorbeeld een kooporder open om
een hoeveelheid bitcoins voor een bepaalde prijs te kopen en zodra die
order is vervuld, verdwijnt de order uit het orderboek en daalt de koers
naar het prijsniveau van de eerstvolgende hoogste kooporder.
Voor een stijgende koers moet de vraag naar bitcoins dus hoger zijn dan er
aan kooporders op een bepaalde prijs open staan. Dan is de vraag op dat moment groter dan
het aanbod. En om de koers te doen dalen moeten er meer bitcoins worden
verkocht dan er aan verkooporders voor een bepaalde prijs open staan. Het
aanbod is dan groter dan de vraag.
Met fiatvaluta's zoals de euro of dollar werkt het net zo. De koersen
daarvan ontwikkelen zich op valutamarkten en als er bijvoorbeeld meer
euro's worden gekocht met dollars, dan heeft dat een opstuwend effect op de
euro en een neerstuwend effect op de dollar. Ook al houden de meeste mensen
zich niet bezig met valutamarkten, toch hebben deze koersen impact op
iedereen die de valuta gebruikt.
Schaarste
Een groot verschil tussen fiatvaluta's en bitcoins is dat de maximale
hoeveelheid bitcoins beperkt is en die van fiatvaluta's niet.
Dat heeft belangrijke implicaties voor de markt. Het betekent dat de
koersen van fiatvaluta's in theorie onbeperkt kunnen dalen, omdat het
aanbod ervan in principe oneindig is. Het betekent ook dat als de koers van
een fiatvaluta stijgt of daalt, dat de koersstijging teniet gedaan kan
worden door de circulerende geldhoeveelheid te doen groeien of krimpen.
Centrale banken gebruiken dit mechanisme om de koers van de valuta te
stabiliseren. Ook kunnen zij ermee aansturen op (normaal gesproken) 2%
inflatie. Fiatvaluta's bieden dus weinig tot geen perspectief op
koerswinst, maar wel een garantie van de centrale bank dat het geld
jaarlijks iets in waarde daalt.
Veel mensen investeren hun vermogen daarom in schaarse dingen, in plaats van het als geld op te sparen. Als het geld jaarlijks met 2% in waarde afneemt, zouden de prijzen van schaarse dingen als gevolg in principe jaarlijks met 2% moeten stijgen - zo is de gedachte althans.
Een koers hoeft dus niet noodzakelijk te stijgen omdat de waarde toeneemt,
maar het kan ook een gevolg zijn van een waardedaling van datgene waarin het
wordt uitgedrukt. Als mensen op grote schaal naar schaarse goederen
vluchten, kan daardoor wel een aanvullende koersstijging ontstaan. Dat
leidt soms tot koersvolatiliteit, met pieken en dalen, en financiële
bubbels.
Oneindig veel fiat
Als de circulerende geldhoeveelheid in een maatschappij toeneemt, wordt er gemiddeld genomen ook meer geld uitgegeven. Mensen kopen gemiddeld vaker iets nieuws en bedrijven investeren meer of nemen vaker nieuw personeel aan. Ook komt een deel van het geld terecht op spaarrekeningen of wordt het geïnvesteerd in aandelen. En ook bitcoin: mensen hebben iets meer geld, dus zullen ze gemiddeld waarschijnlijk ook iets meer bitcoin kopen.
Bij Bitcoin is de hoeveelheid echter beperkt. Er zullen nooit meer dan 21 miljoen bitcoins bestaan. Als de hoeveelheid euro's en dollars ondertussen steeds verder groeit en er in verhouding dus steeds meer euro's en dollars 'op jacht' zijn naar een beperkt aantal goederen, waaronder bitcoins, dan zou de scheefgroeiende verhouding volgens de theorie leiden tot prijsstijgingen. Alles wordt dan duurder, waaronder bitcoin.
Inflation is caused by too much money chasing after too few goods. Milton Friedman, econoom
Hoe hoog de bitcoinkoers dan kan gaan? Dat hangt er dus deels vanaf hoe
laag de euro en dollar kunnen gaan.
Op vergelijkbare manier worden allerlei andere schaarse bezittingen ook
gebruikt om vermogen te beschermen tegen inflatie. Terwijl het geld in
waarde afneemt verwatert de waarde van schaarse bezittingen immers niet of
minder. Schaarse bezittingen zoals goud, aandelen, vastgoed of kunst worden
dan ook volop gebruikt als investeringsobjecten en economische vluchthaven.
Stock & Flow
Goud is erg schaars, maar eigenlijk ook niet. Er is namelijk nog veel
ongedolven goud in de wereld, maar met de huidige goudprijs is het niet
rendabel om uit de grond te halen.
Als de goudprijs stijgt verandert dat. Dan is het op sommige plekken opeens
wel rendabel om het goud te delven en vaak gebeurt dat dan ook. Als de
vraag naar goud toeneemt en de prijzen daardoor stijgen, stijgt de
aanbodzijde als gevolg daarom ook mee. Dat kan de prijsstijging temperen of
teniet doen.
Toch heeft goud wel een bijzondere monetaire eigenschap. Het blijft namelijk erg kostbaar om te delven
en zelfs als de productie wordt opgeschroefd, is de hoeveelheid goud die
jaarlijks wordt gedolven en dus de markt kan opvloeien slechts zéér klein
vergeleken bij de hoeveelheid goud die al in omloop is.
In de economie hanteert men daarvoor de termen Stock en Flow (niet te
verwarren met het ). De hoeveelheid goud die er jaarlijks
bijkomt is de Flow en de Stock is de hoeveelheid goud die reeds in in
omloop is.
Bij goud is de Flow zeer klein ten opzichte van de Stock. Dat
beschermt de koers tegen instorten, omdat de bestaande markt vele malen
groter is dan het kleine deel dat gouddelvers kunnen verkopen. Zelfs als de
productie wordt verhoogd, delven ze simpelweg niet genoeg nieuw goud om
alle kooporders op de markt te overspoelen. De koers is daardoor beter
beschermd tegen instorten dan bij andere investeringen.
Bitcoin heeft deze monetaire eigenschap ook, maar beter. Ook Bitcoinmining
is erg kostbaar en aangezien de hoeveelheid die kan worden gemined steeds
verder afneemt, is het percentage nieuw gedolven bitcoins dat de markt op
vloeit een zeer klein en steeds kleiner percentage ten opzichte van de
bitcoins die al in omloop zijn. Bij Bitcoin is het zelfs geheel onmogelijk
om de productie te verhogen - die is volledig inelastisch en zal alleen
maar afnemen. Het enige wat kan bewegen is de prijs.
De Stock
to Flow-verhouding van bitcoin is nu al ijzersterk, maar daalt
vanwege de absolute schaarste na verloop van tijd uiteindelijk naar nul.
Dat maakt bitcoin het 'hardste geld dat de wereld ooit heeft gezien',
volgens de auteur van The Bitcoin Standard, Saifedean Ammous.
In een wereld waarin twee soorten geld naast elkaar bestaan zal, volgens de
theorie althans, het hardere geld worden opgepot en wordt het zachtere geld
uitgegeven of verruild voor het harde geld - vergelijkbaar met Gresham's Law. Dat fenomeen toont zich nu bijvoorbeeld in landen waar hoge inflatie
heerst, waar men de zwakke lokale valuta zo snel mogelijk besteedt of verruilt voor Amerikaanse dollars, die men wel opspaart.
Waarde
Terug naar de waarde. Waarde is subjectief, maar de prijs niet - en die is
bij Bitcoin vanwege de monetaire eigenschappen beter beschermd tegen
koersdalingen dan bij andere investeringen. En dát is voor veel mensen zeer
waardevol.
Als je bijvoorbeeld in een inkomen verdient in een falende valuta, zoals
honderden miljoenen mensen wereldwijd, dan is het kunnen sparen in iets dat
niet devalueert van onschatbare waarde. In landen met hoge inflatie is de populariteit van Bitcoin vaak hoger dan in andere landen.
Maar als je in een Westers land woont en je op je 18e verjaardag bijvoorbeeld €1000 opzij wil leggen voor de toekomst, dan wil je misschien niet dat op je 67ste tweederde van de koopkracht is verdampt.
Ook voor de rijken is inflatie een groot probleem. Als je miljardair bent en er is 2% inflatie, dan moet je jaarlijks minimaal 20 miljoen bijleggen om niet langzaam leeg te lopen. Is de inflatie hoger, dan zal er nog meer bij moeten om op peil te blijven. Een oppotmiddel dat niet inherent onderhevig is aan zulke neerwaartse krachten, kan dan zeer waardevol zijn.
De waarde
van bitcoin komt voor een belangrijk deel voort uit de monetaire
eigenschappen: het is schaars en kan niet worden gedevalueerd via
inflatie,
de markt kan niet eenvoudig overspoeld worden door aanbod en de
productie
kan niet omhoog als de vraag toeneemt. Daarnaast kan het over de hele
wereld en zonder tussenpartijen worden verstuurd, is het eenvoudig deelbaar en kan je het zelf in
eigen beheer nemen. Bovendien zijn er ook nog allerlei technische innovaties en mogelijkheden. Het is voor velen een ideale combinatie: dezelfde
economische superkrachten als goud maar beter, en toch zo liquide als
geld. Digitaal goud voor de 21ste eeuw.
A Brave New Coin
Bitcoin is uniek in de geschiedenis van de mensheid: nog nooit bestond er
een financieel middel dat zo absoluut schaars is als bitcoin. Terwijl het
monetaire beleid van fiatvaluta's is gericht op doorlopende devaluatie, is
Bitcoin dat niet en bovendien keert het zelfs sommige mechanismes om.
In
een wereld met steeds meer mensen en steeds meer geld in omloop, zullen er
nooit meer dan 21 miljoen bitcoins bestaan. Wie wil sparen in 'het hardste
geld ooit', zal moeten concurreren met een steeds grotere groep mensen met
steeds meer geld.
Het is en blijft natuurlijk theorie. De theorie veronderstelt
bovendien dat Bitcoin populair blijft of populairder wordt, en dat is
natuurlijk geen gegeven. Als de populariteit daalt en mensen er masaal mee
stoppen, dan maakt het weinig uit hoe goed de economische eigenschappen
zijn en gaat de koers ook nergens heen. Ook zijn er allerlei externe
factoren die roet in het eten kunnen gooien.
Het succes van Bitcoin is uiteindelijk afhankelijk van de adoptie. Als het
in de toekomst meer wordt gebruikt en als meer mensen erin sparen, dan zal
de prijs hoger zijn dan nu. Hoeveel hoger? Dat is niet te voorspellen, maar gezien de aanbodzijde
geheel inflexibel is en aangezien er nooit meer dan 21 miljoen bitcoins
zullen zijn voor 8 miljard of meer mensen, is het potentieel in theorie
heel hoog.
Speculatie & risico
Dat zorgt volop voor speculatie. Sommigen laten zich inspireren door de
goudmarkt; die is meer dan 21 keer zo groot als de Bitcoinmarkt en valt
desondanks in het niet vergeleken met grotere financiële markten. Anderen
kijken voor het potentieel naar de huidige adoptie, die op ongeveer 9% ligt. Naast de aantrekkelijke sterke monetaire eigenschappen, komt dit speculatieve
potentieel er nog eens bovenop.
Toch is het afwachten of het
echt zo uitpakt. Code en wiskunde zijn
logisch, rationeel en voorspelbaar, maar mensen zijn dat natuurlijk
niet.
We raden aan het speculatieve karakter van Bitcoin daarom niet uit het
oog
te verliezen en met beide benen op de grond te blijven staan.
Als je overweegt een deel van je vermogen te investeren in bitcoin, denk dan goed na over de risico's en overweeg dat koersverlies ook tot de mogelijkheden behoort. Wij van Bitcoin.nl zijn geen financieel adviseurs en geven geen financieel advies, maar we geven wel graag aan dat je nooit met geleend geld geld moet beleggen, of met geld dat je mogelijk nodig hebt voor andere doeleinden.
In een eerder artikel schreven we meer over geldschepping, inflatie en Bitcoin.
