Bitcoin als middel in de strijd voor mensenrechten

Aanstaande zaterdag is het de Dag van de mensenrechten, waarop aandacht en solidariteit wordt gevraagd voor het werk van organisaties en activisten wereldwijd. Bitcoin blijkt vaak een belangrijk middel hierin. 

Mensenrechten

Op 10 december 1948 werd de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) aangenomen door Algemene vergadering van de Verenigde Naties. Dit verdrag vormt de basis voor wereldwijde mensenrechten en meer dan zestig andere verdagen die op dit terrein door de Verenigde Naties zijn aangenomen. Sindsdien staan we elk jaar op 10 december stil bij de wereldwijde mensenrechtensituatie.

Wat heeft bitcoin hier mee te maken? Vrijheid om te handelen, toegang tot het financiële systeem of het recht op ‘hard geld’ zijn immers geen expliciete mensenrechten in het UVRM. Met wat creativiteit zou je deze wel in andere rechten kunnen lezen, maar bitcoin is vooral een middel in de strijd voor mensenrechten.

Bitcoin als middel

“Wij zijn 21 mensenrechtenactivisten uit 20 landen over de hele wereld die zich hebben toegewijd aan de strijd voor vrijheid en democratie. In deze strijd hebben we vertrouwd op Bitcoin [..], net als tientallen miljoenen anderen die leven onder autoritaire regimes of instabiele economieën.” 

Zo begon de brief van afgelopen juni, gericht aan het Amerikaanse congres. De boodschap: het merendeel van de mensen komt uit landen met autoritaire regimes, monetair kolonialisme, vrouwonvriendelijk financieel beleid, bevroren bankrekeningen, uitbuitende geldtransactiekantoren en het onvermogen op aansluiting op de wereldeconomie.

Bitcoin is decentraal en kan niet worden gecreëerd, vernietigd of gecontroleerd in iemands voordeel. Machthebbende instanties kunnen daarom (minder goed) de uitwisseling van waarde beteugelen, zoals ze dat vaak wel via traditionele kanalen kunnen. Verder is Bitcoin grenzeloos; je kan het vanuit overal ontvangen en sturen. Bitcoin leent zich uitstekend als middel om waarde te ontvangen voor mensenrechtenactivisten in situaties waar zij door centrale instanties verhinderd worden.

WikiLeaks

Eén van de oudste en meest bekende voorbeelden hiervoor is WikiLeaks. Dit klokkenluidersproject van Julian Assange heeft miljoenen vertrouwelijke documenten gelekt waarin vele mensenrechtenschendingen werden blootgelegd. Bekende voorbeelden zijn de Guantánamo Files en de video waarop de Amerikaanse luchtmacht Iraakse burgers beschoot. 

De Amerikaanse overheid zette naar aanleiding van deze publicaties alles op alles om WikiLeaks offline te halen. In 2011 werd WikiLeaks compleet afgesneden van alle traditionele betaalmethoden. Assange begon met het accepteren van Bitcoindonaties. WikiLeaks kon zo doorgaan met het werk en meer mensenrechtenschending blootleggen, zoals in de Syria Files. Assange werd echter opgepakt en zit sinds 2019 vast in de streng beveiligde Belmarsh-gevangenis in Londen. Stella Assange sprak afgelopen oktober op Bitcoin Amsterdam over de strijd van haar man. 

Navalny

Vladimir Poetin is begin dit jaar een oorlog gestart en heeft sindsdien praktisch de hele oppositie uitgeschakeld. Daarvoor was echter één man die Poetin in de weg zat: Aleksej Navalny. Via zijn blogs organiseerde Navalny massale protesten tegen corruptie en machtsmisbruik in Rusland. Hij kondigde zich tweemaal aan als presidentskandidaat, maar werd uitgesloten door de kiescommissie. Navalny heeft meerde keren vastgezeten en is in augustus 2020 zelfs vergiftigd door de Russische veiligheidsdienst.

In januari 2021 werd Navalny opgepakt. Sindsdien zit hij in een Russisch strafkamp, maar zijn Anti-Corruptie Stichting zet het werk stug door. De stichting accepteert al sinds 2016 bitcoindonaties, maar sinds zijn arrestatie zijn deze omhooggeschoten. De Russische autoriteiten hebben Navalny’s bankrekeningen geblokkeerd, maar Bitcoin is de weg wanneer traditionele kanalen zijn gesloten. 

Nigeria

Na verschillende incidenten van politiegeweld door de Special Anti-Robbery Squad (SARS) in Nigeria, gingen mensen massaal de straat op in protest. Vooral jonge Nigerianen riepen massaal om de ontbinding van de militie, de beweging werd bekend via de hashtag #EndSARS. 

Donaties voor de beweging stroomden snel binnen. Feminist Coalition, één van de organisaties actief voor de beweging, merkte echter dat de Nigeriaanse autoriteiten donaties blokkeerden. De organisatie besloot bitcoin te accepteren en haalde uiteindelijk ruim €150.000 aan donaties binnen. Onder andere Jack Dorsey riep op om te doneren.

Human Rights Foundation

Bitcoin is dus een cruciaal middel voor mensenrechtenactivisten overal ter wereld, ziet ook de Human Rights Foundation, een organisatie die zich wereldwijd inzet om mensenrechten te promoten en beschermen. HRF heeft een Bitcoin Development Fund opgericht om te zorgen dat er bitcoins terechtkomen bij die mensen die strijden voor vrijheid. Dit fonds heeft onder andere Feminist Coalition in Nigeria ondersteund.