Reviews – 06 okt. 2021

Opendime: fysiek overdraagbare bitcoins, net zo anoniem als cash geld

Marlies van der Schaar

De Opendime van Coinkite is een USB-apparaatje waarop je bitcoins kan zetten zodat ze draagbaar én overdraagbaar zijn in de fysieke wereld. Het is een soort hardware wallet voor eenmalig gebruik, die je fysiek moet beschadigen om de private key vrij te geven. Zo lang dat niet is gebeurd blijft de private key geheim. Zo kan je bitcoins aan iemand geven zonder on-chain transactie en zonder dat je zelf de beschikking hebt over de private key.

Boven: Opendimes

De Opendime van Coinkite is een bijzonder apparaatje, dat meer innovatief is dan zijn voorkomen doet vermoeden. Het is een kaal uitziende USB-stick waarmee je een bitcoinadres kan aanmaken waarbij de private key door het apparaatje geheim gehouden wordt. Op het bitcoinadres kan je wat bitcoin zetten en vervolgens kan je het bewaren of aan iemand anders geven.

De private key van het bitcoinadres wordt beveiligd door een speciale chip op de Opendime. Pas wanneer je die chip beschadigd, bijvoorbeeld met een punaise, verandert de werking van de Opendime en wordt de private key vrijgegeven.

Ondertussen kan je wel zien welk bitcoinadres er aan de Opendime is gekoppeld en controleren hoeveel erop staat. Ook zijn er manieren om de echtheid van de Opendime te controleren en om te verifiëren dat het apparaatje daadwerkelijk over de private key beschikt.

Dat lijkt weinig bijzonder, maar dat is het wel. Met een Opendime wordt bitcoin namelijk (over)draagbaar in de fysieke wereld. Je kan een Opendime vullen met wat bitcoin en aan iemand anders geven of met iemand verhandelen, zonder dat er een transactie op de blockchain bij komt kijken. Gewoon via sneakernet; net zo anoniem als cash geld.

Toepassingen

Opendimes zijn vooral geschikt om aan iemand anders te geven. Bijvoorbeeld als geschenk aan iemand die nog geen bitcoinwallet heeft en ook niet over de kennis beschikt om er één op een veilige manier op te zetten. Op de Opendime staan ze ongeveer net zo veilig opgeslagen als op een hardware wallet, totdat de ontvanger wel zover is om ze eraf te halen. Anders dan bij een hardware wallet, kan de ontvanger bij een Opendime echter ervan verzekerd zijn dat zelfs de gever van het geschenk geen kopie van de private key heeft.

Opendimes zijn ook verhandelbaar in de fysieke wereld. Aangezien de tegenpartij de echtheid en het bedrag kan controleren zou je een Opendime met bitcoin erop voor regulier geld kunnen verkopen, of verruilen voor goederen. Een beetje zoals je dat met een fysieke goudbaar ook zou kunnen doen. Een Opendime is echter wel lichter en minder opvallend, eenvoudiger op echtheid te controleren en de bitcoins zijn voor de ontvanger wellicht eenvoudiger inwisselbaar dan een goudbaar.

Privacy-implicaties

Het feit dat er Opendimes bestaan waarmee je een bitcointransactie in de fysieke wereld kan doen heeft implicaties voor de privacy van iedereen op het Bitcoinnetwerk.

Bitcoinadressen van Opendimes zien er namelijk hetzelfde uit als ieder ander bitcoinadres, en ieder bitcoinadres zou dus in principe een Opendime kunnen zijn. Bij blockchain-analyse is het daardoor niet met zekerheid vast te stellen of bitcoins op een willekeurig bitcoinadres nooit van eigenaar zijn veranderd, want in het geval van een Opendime zou dat al diverse keren gebeurd kunnen zijn.

Hoe werkt het?

Opendimes zijn te koop via Coinkite en kosten per drie stuks ongeveer €45,-. Ze zien eruit als een kleine printplaat met een USB-aansluiting. Het kale uiterlijk is zodat je de Opendime eenvoudiger kan inspecteren en om de kosten zo laag mogelijk te houden. Ze zijn daarom ook verpakt in een simpel plastic zakje met een enkel velletje papier dat voor verdere instructies naar een index.htm-bestand op de Opendime verwijst.

Als je de Opendime op een computer aansluit en het index.htm-bestand met een browser opent tref je een kort stappenplan voor de installatie en het gebruik. Die vertellen je dat je eerst wat willekeurige bestanden naar de Opendime moet kopiëren, op basis waarvan een private key wordt gegenereerd. Het beste kan je hiervoor meerdere unieke bestanden gebruiken, bijvoorbeeld zelfgemaakte foto's.

Zodra je 256KB aan data naar de Opendime hebt verplaatst begint een rood lampje te knipperen en reset het apparaatje zichzelf. Als je de Opendime verwijdert en opnieuw aansluit knippert het lampje groen. De instructies in het index.htm-bestand zijn nu veranderd en er zijn een aantal nieuwe bestanden bijgekomen.

Als je index.htm opnieuw opent krijg je nu een pagina te zien met het gegenereerde bitcoinadres van de Opendime erop, inclusief een QR-code. Beide kan je gebruiken om bitcoins op de Opendime te zetten.

Eronder staan twee knoppen: Check balance en Verify. De eerste knop brengt je naar de block explorer van Opendime, die je toont welke informatie er over dat bitcoinadres op de blockchain staat: de balans, bijbehorende transacties, en zo voorts. Opendime linkt ook door naar andere block explorers indien je het dubbel wil controleren. Natuurlijk kan je het bitcoinadres ook handmatig kopiëren en plakken in een block explorer naar keuze.

Met de knop 'Verify' kan je via message signing een bericht met de private keys van de bitcoinwallet laten ondertekenen, om te controleren of de Opendime daadwerkelijk over de private keys beschikt. Dat werkt met de knop geautomatiseerd via de block explorer van Opendime, maar er zijn ook mogelijkheden om het ondertekende bericht te tonen zodat je het met een wallet naar keuze kan verifiëren.

Het is ook mogelijk om te controleren of de Opendime echt is en geen namaak. Dat is echter wel een relatief technisch proces en meer voor gevorderde gebruikers.

Boven: Zo beschadig je de chip

Besteden

Om de bitcoins van de Opendime te besteden moet je een chip op de Opendime beschadigen. Aan de achterkant van het apparaatje zit een gaatje, onder het geplastificeerde deel, waar je eenvoudig met een punaise doorheen kan drukken om de chip stuk te maken. Denk er goed over na, want eenmaal stuk is er geen weg meer terug.

Zodra de chip beschadigd is verandert de werking van de Opendime opnieuw. Als je de Opendime nu aansluit op een computer brandt het lampje afwisselend groen en rood en het index.htm-bestand toont je nu opnieuw een ander scherm.

Dat vermeldt nu met grote letters dat de Opendime 'Unsealed' is. Iets lager tref je opnieuw een QR-code en daaronder de private key van het bitcoinadres van de Opendime, in zogenaamd WIF-formaat. Met behulp van deze reeks karakters of de QR-code kan je de fondsen 'sweepen' via een walletapplicatie. Diverse populaire walletapplicaties bieden ondersteuning om private keys van bitcoinadressen te importeren, bijvoorbeeld Bitcoin Core, Blockstream Green, Bread, Bluewallet of Electrum.

Als je het bitcoinadres hebt geïmporteerd kan je de fondsen op het adres besteden zoals je dat met iedere bitcoinwallet kan doen. Het beste kan je ze direct verplaatsen naar een ander bitcoinadres, één van je normale bitcoinwallet. De Opendime is nu immers unsealed en de private key is geopenbaard, en dat is een risico.

Veiligheid

Opendimes lijken een beetje op hardware wallets. Zo lang de chip nog intact is bieden ze een vergelijkbare bescherming en kan je ze in principe zonder gevaar kan aansluiten op een computer, zelfs als die met malware geïnfecteerd is. Coinkite, het bedrijf achter Opendime en ook de populaire Coldcard, is een gerenommeerde hardware wallet-fabrikant die erom bekend staat dat ze veiligheid serieus nemen. De software is overigens open source en via Github in te zien.

Zodra je de chip hebt doorboord en daarmee de Opendime hebt ontgrendeld is de private key echter niet meer beschermd. Het is vanaf dat moment eenvoudig te lezen in een tekstbestand. Het is dus belangrijk dat je een unsealed Opendime alléén aansluit op een betrouwbare computer of apparaat zonder virussen of spyware. Het beste kan je de fondsen zo snel mogelijk verplaatsen naar een (hardware) wallet die wel beveiligd is.

Betrouwbaarheid

Boven: Een gebruiker dompelde een Opendime onder in water

Anders dan bij een hardware wallet heb je bij een Opendime geen back-up van de private key. Dat is immers onderdeel van het ontwerp, maar het is ook een risico want daardoor valt of staat alles met de betrouwbaarheid van de Opendime. Als die stukgaat of kwijtraakt, zijn daarmee ook alle fondsen erop verloren.

Gelukkig is de Opendime redelijk robuust. Printplaten zijn vrijwel onverwoestbaar en de chips worden beschermd door een stevig doorzichtig plastic omhulsel. Het is waarschijnlijk wel stuk te krijgen, maar dat gebeurt niet zomaar.

Coinkite garandeert niet dat Opendimes waterbestendig zijn, maar verkoopt wel speciale waterdichte capsules waarin je ze kan bewaren. Gebruikers rapporteren echter dat ze de Opendimes hebben ondergedompeld of zelfs gewassen in de wasmachine, zonder dat ze ervan stukgingen. We hebben dat zelf ook getest door een Opendime onder de kraan te houden en een weekendje boven de kachel te laten drogen - ook wij ondervonden geen problemen.

Volgens Coinkite kan de hardware wel 25 tot 100 jaar meegaan. Voor zulke lange termijnen raden we desondanks aan niet al te veel op de Opendime te vertrouwen, want het moet zich immers nog bewijzen, maar waarschijnlijk houdt een Opendime het redelijk wat jaren vol.

Voor wie?

Opendimes zijn niet voor iedereen. Ze zijn innovatief en voegen een nieuwe dimensie toe aan Bitcoin, maar hoewel ze eenvoudig werken is het geen mainstream product. Het uiterlijk verraadt dat misschien al een beetje, maar ook de gebruikersvriendelijkheid valt daarvoor iets tekort.

Opendimes zijn vooral heel erg cypherpunk. Ze zijn voornamelijk geschikt voor mensen die al bekend zijn met Bitcoin. Je moet immers een beetje op de hoogte zijn van hoe Bitcoin werkt om de nodige controles te kunnen uitvoeren en de bitcoins erop of eraf te krijgen. Je zou ze wel als geschenk kunnen geven aan mensen zonder ervaring, vanuit de gedachte dat het de ontvanger misschien motiveert de nodige kennis tot zich te nemen.

Voor financiële transacties is het vooral een kwestie van een tegenpartij vinden die bekend is met bitcoin en Opendimes, voor het benodigde vertrouwen in de technologie en om de nodige controles uit te voeren. Dat maakt ze voornamelijk geschikt voor het verhandelen tussen bitcoiners onderling en wellicht bij zeldzame situaties waarbij de nood of de beloning dusdanig hoog is dat zelfs het leren over bitcoin een overkomelijke drempel is.