Bitcoinbedrijven luiden noodklok over last minute toelatingseis in registratieprocedure

De nieuwe 'cryptowet' zorgt opnieuw voor opschudding. Tot nu toe kreeg slechts één bedrijf een registratie, terwijl de deadline over pakweg twee weken is. Volgens 25 van de 38 Bitcoinbedrijven die nog wachten op een registratie hanteert de toezichthouder opeens andere registratie-eisen, die niet in de wet staan en technisch ineffectief zijn. Ze luiden daarom de noodklok; de kans bestaat dat na 21 november een aantal Bitcoinbedrijven hun dienstverlening moeten staken.

Er zijn op dit moment 38 Bitcoinbedrijven in afwachting van de vereiste registratie bij de toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB). Met nog slechts twee weken totdat de deadline voor de registratie verstrijkt begint de situatie nijpend te worden, want zonder registratie moeten Bitcoinbedrijven na 21 november hun dienstverlening in Nederland staken. Ze mogen dan geen bitcoins meer in- of verkopen of bewaren voor hun klanten.

Volgens 25 van de 38 betrokken Bitcoinbedrijven veranderde DNB op het laatste moment opeens de spelregels. Zij voelen zich voor een onmogelijke opgave gesteld en luiden daarom per brandbrief de noodklok.

Nieuwe regels

Eind september, slechts twee maanden voor de deadline, bleek DNB namelijk plotseling nieuwe en strengere eisen te stellen voor de registratie dan blijkt uit de wet.

Wist je dat..

Wist je dat bijna iedereen het erover eens is dat witwassen of terrorismefinanciering via bitcoin weinig voorkomt, en dat vrijwel alle criminele geldstromen via het normale bankenstelsel of cash plaatsvinden? Dat stellen diverse onderzoeken[1] [2], waaronder ook van SWIFT.

De meeste Bitcoinbedrijven hadden aan de hand van eerdere informatie en gesprekken met de toezichthouder maanden geleden hun verificatieprocedures en -systemen al ingericht op grond van de toelichting op het registratieformulier. DNB liet op 21 september echter weten dat het de transactiescreening van de tegenpartij bij veel bedrijven uit de sector niet toereikend vindt.

Voor bedrijven die alleen transacties naar en van een eigen wallet toestaan is die wettelijke screening van de tegenpartij in principe de screening van de klant zelf. Op dat punt leek er weinig nieuws onder de zon. DNB gaf echter aan dat óók gecontroleerd moet worden of de klant daadwerkelijk het beheer heeft over de wallet. DNB stelde whitelisting van bitcoinadressen en verificatie van eigenaarschap van de wallet verplicht, bijvoorbeeld via een zogenaamde pennycheck.

Die eis kon op weinig begrip rekenen, omdat dit verder gaat dan de wet en feitelijk weinig toevoegt. De eis is daarbij strenger dan die voor banken, creditcardmaatschappijen, wisselkantoren en andere financiële instellingen. Voor bankoverschrijvingen naar het buitenland hoef je immers niet eerst aan de ontvanger te vragen om een cent over te boeken in verband met een sanctiecontrole.

Onuitvoerbaar

DNB wil, zo lijkt het, dat Bitcoinbedrijven in staat zijn om Bitcoinwallets aan enkele identiteiten te koppelen, alsof het een bankrekening is. Aangezien Bitcoin niet op basis van identiteit werkt is dat praktisch en technisch onwerkbaar. Je kan immers nooit écht aantonen of iemand de echte of enige eigenaar is van de toegangscode waarmee een wallet is te beheren.

Witwas-geldezels en criminelen kunnen immers ook bij een systeem van verificatiecodes en whitelisting prima deze controles omzeilen; je vangt er geen boeven mee. Voor normale consumenten werpt het echter drempels op die het gebruik en de mogelijkheden van Bitcoin enorm beperken. Bitcoinwallets werken bovendien dusdanig dat ze voor iedere transactie een nieuw bitcoinadres gebruiken.

De onuitvoerbaarheid van zo'n vergaande verificatie werd in een eerder stadium ook al eens bevestigd door het Ministerie van Financiën, dat de mogelijkheid in de Memorie van Toelichting bij de wet ook van tafel veegde. In de plaats daarvan werd een meer risico gebaseerde benadering beschreven op basis van gebruikersprofielen.

Toch lijkt DNB als uitvoerende toezichthouder het anders te zien. Volgens DNB waren de strenge regels en verificaties altijd al de bedoeling en moeten Bitcoinbedrijven zelf met een gepaste oplossing aankomen, zonder aan te willen geven wat dat precies zou moeten zijn. Bitcoinbedrijven hebben tot 21 november om ergens mee op de proppen te komen en lukt dat niet, dan krijgen ze geen registratie.

De 25 Bitcoinbedrijven die aan de bel trekken zien het somber in. Gezien het korte tijdsbestek om aan de registratie-eisen te voldoen ontstaat er een grote druk op de bedrijven aangezien ze zonder registratie zullen moeten sluiten. De tijd dringt.

Registratiesysteem of vergunningstelsel?

Het registratiesysteem blijkt, door deze nieuwe eis, nu dus tóch een soort verkapt vergunningstelsel. Daar werd vanuit de sector al voor gewaarschuwd en het werd ook beaamd door een onafhankelijke analyse door Hart advocaten.

De Raad van State wees er echter op dat een vergunningstelsel niet tot de mogelijkheden behoort noch de bedoeling is. In reactie daarop is in de plannen het woord 'vergunning' vervangen met het woord 'registratie', maar verder veranderde er weinig.

Het leidde tot kritische vragen in de Eerste Kamer. Volgens Minister Hoekstra van Financien was er van een verkapt vergunningstelsel echter geen sprake. Hij stelde de Eerste Kamerleden en de sector tijdens een Kamerdebat gerust: "Registreren doe je en een vergunning wordt aan je verleend. Dat is gewoon echt wat anders. De lat ligt daar ook op een ander niveau."

Toch lijkt de aanpak van DNB anders. Een registratie als Bitcoinbedrijf bij DNB doe je blijkbaar niet 'zomaar even' en wordt wel degelijk verleend. Of zoals in dit geval: niet verleend. Het lijkt daarom alsof er dus toch sprake is van een vergunningstelsel, dat slechts de naam draagt van een registratiesysteem.

Kamervragen

De ontwikkelingen zijn Tweede Kamerlid Mahir Alkaya van de SP niet ontgaan. Hij gaf via Twitter aan dat hij Kamervragen zal stellen over de brandbrief.

Nederland is de uitzondering

Iedere lidstaat van de Europese Unie voert aan de hand van de Europese Anti-witwas richtlijn AMLD5 eigen nationale regelgeving in, maar alleen in Nederland stelt deze aanvullende eis. In andere lidstaten gebeurt dat niet en ligt de implementatie meer in lijn met de Europese richtlijn.

Het dreigt de opkomende en bruisende Nederlandse Bitcoinsector in de kiem te smoren. Voor consumenten levert het bovendien veel extra en onnodig gedoe op, met veel gevolgen voor hun privacy. 25 van de 38 Bitcoinbedrijven die wachten op een registratie luiden daarom de noodklok. Zij deden dat in samenwerking met bedrijven bij Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland (VBNL) om hun gedeelde visie neer te leggen.

Lees hier de brandbrief van 25 van de 38 Bitcoinbedrijven & VBNL of verdiep je verder in de cryptowet.