Digitaal geld van de overheid? Tot nu toe geen succes

Zijn Central Bank Digital Currencies (CBDC) een bedreiging voor Bitcoin? Vooralsnog lijkt het erop dat niemand zit te wachten op digitaal geld van de overheid. Venezuela, Nigeria, de Bahama's en China lanceerden reeds een digitale munt, maar geen ervan lijkt een succes.

De petro van Venezuela

Venezuela kondigde deze week aan dat het de digitale munt 'petro' alweer schrapt. De Venezolaanse overheid lanceerde de digitale valuta in 2018 met veel furore. De waarde van de digitale munt zou gedekt worden door olie, gas, goud en diamanten. Daarmee zou het een sterkere munt worden dan de aan hyperinflatie onderhevige Venezolaanse bolivar.

Met de petro zou Venezuela voorop gaan lopen in de digitale revolutie. Het land zou ermee de sancties van het westen omzeilen en transacties zouden goedkoper en sneller zijn. Ook zouden er nieuwe financieringsmogelijkheden ontstaan en burgers zouden kunnen sparen in iets dat waardevast zou zijn.

Na zes jaar is daar weinig van terechtgekomen. Ondanks inspanningen van de overheid om het gebruik te stimuleren bleef de adoptie van de petro minimaal en voornamelijk beperkt tot enkele overheidsdiensten. Het project werd daarnaast getergd door technische problemen. De genadeklap was een corruptieschandaal met betrekking tot mismanagement van de grondstoffen die de munt dekten. Onlangs besloot de overheid de stekker er maar uit te trekken.

De adoptie van bitcoin en cryptovaluta is in Venezuela echter wel bovengemiddeld hoog. Volgens de Verenigde Naties bezit 10,3% van de Venezolaanse bevolking bitcoin of een andere cryptovaluta.

De eNaira van Nigeria

Nigeria lanceerde in 2021 ook een eigen digitale munt, de eNaira. Dat is een echte CBDC, een gedigitaliseerde versie van de gewone naira, die wordt uitgegeven door de Nigeriaanse centrale bank.

Ook de eNaira komt niet van de grond. De overheid probeert de adoptie op allerlei manieren te stimuleren en voerde zelfs beperkingen in op contant geld, om het gebruik van de eNaira aan te moedigen. Desondanks is de adoptie nog altijd beperkt tot minder dan 0,5% van de bevolking. Volgens het IMF zou de Nigeriaanse overheid nog meer stimulansen moeten bieden om het gebruik aan te moedigen.

Bitcoin zien de Nigerianen veel meer zitten. Ondanks een wettelijk verbod voor de financiële sector om transacties te faciliteren naar Bitcoinbedrijven, staat Nigeria bekend als dé Bitcoin-hotspot van Afrika. Volgens schattingen van Triple-A zou 5,93% van de Nigerianen een cryptovaluta zoals bitcoin bezitten. 

De Nigeriaanse centrale bank lijkt inmiddels de handdoek in de ring te gooien en kondigde onlangs aan dat het de financiële restricties met betrekking tot bitcoin toch maar weer versoepelt.

De Sand Dollar van de Bahama's

De Bahama's waren het eerste land dat een echte CBDC lanceerde, genaamd de 'Sand Dollar'. Ook dat is een gedigitaliseerde versie van de gewone Bahamaanse dollar, die in 2020 werd gelanceerd.

Voor een eilandengroep is het in theorie een interessant experiment. Geld kan zich gemakkelijk tussen de eilanden verplaatsen en je hebt niet op ieder eiland een bankgebouw of geldtransferkantoor nodig, waar men heen moet reizen.

Toch blijft ook de adoptie van de Sand Dollar achter. Het publiek lijkt de voordelen niet erg te zien, aangezien het reguliere bankenstelsel op de Bahama's ook prima functioneert. Ook blijken burgers wat huiverig met betrekking tot de privacy en betrouwbaarheid. In de hoop de adoptie te stimuleren zet de centrale bank nu in op het aansluiten van meer winkeliers en het gebruik bij evenementen.

De e-yuan van China

Van alle landen loopt China het meest voorop in de ontwikkeling en invoering van een CBDC. Het land lanceerde in 2020 een digitale versie van de yuan, genaamd de e-renminbi (digital RMB) of e-yuan (e-CNY). Het betreft een pilot die wordt uitgevoerd in diverse grote steden. Ruim 261 miljoen wallets zouden al zijn aangemaakt.

Toch is het project ook niet bepaald een succes. Het aantal betalingen met de digitale yuan valt namelijk erg tegen. De meeste mensen lijken wallets te hebben aangemaakt om mee te doen aan de talloze wedstrijden en weggeefacties die werden georganiseerd om de adoptie te stimuleren. In de eerste twee jaar was het totale handelsvolume echter slechts ter waarde van $14 miljard dollar - ongeveer hetzelfde als bitcoin in één dag doet. "De resultaten zijn niet ideaal... het gebruik is laag, hoogst inactief", gaf een voormalig overheidsfunctionaris toe.

Ook in China lijkt de bevolking er weinig voor te voelen. Digitale betalingen via betaalapps zoals WeChat en AliPay zijn er al jaren gemeengoed, worden overal geaccepteerd en voorzien reeds in vrijwel alle financiële behoeften. Wat is eigenlijk het voordeel van de e-yuan, vragen Chinezen zich af.

De voordelen zijn dan ook vooral voor de Chinese overheid. Die is erg enthousiast over de programmeerbaarheid van de digitale e-yuan. Dat maakt het namelijk mogelijk om voorwaarden aan geld te koppelen, bijvoorbeeld geld met een uiterste verloopdatum of geld dat alleen besteedbaar is bij bepaalde winkels of voor bepaalde producten. Natuurlijk biedt een digitale valuta daarnaast ook volledige inzage in en controle over het financiële verkeer - met één druk op de knop zijn 'ongewenste invloeden' financieel te bevriezen en volledig af te sluiten van het maatschappelijke leven. Het is de natte droom van iedere autoritaire superstaat.

Ook China probeerde Bitcoin de kop in te drukken. Het land vaardigde een verbod uit op mining, waarmee het de miljardenindustrie het land uit dreef, en ook de handel in bitcoin is verboden. Toch staat China volgens Chainalysis nog altijd op de tiende plek wereldwijd wat betreft de adoptie van bitcoin en Triple-A schat dat 5,5,% van de Chinezen een cryptovaluta bezit.

Bitcoin vs CBDC

Niemand wil een CBDC - zo lijkt het tenminste. Om burgers zover te krijgen dat ze het gaan gebruiken, zijn blijkbaar veel stimulansen nodig en moet veel druk van bovenaf worden uitgeoefend. Diezelfde druk wordt ook toegepast om de adoptie van Bitcoin tegen te werken, maar desondanks lijken mensen dat wél te willen - zelfs al wordt het ze heel moeilijk gemaakt. Dat doen mensen geheel uit zichzelf.

Wat is het verschil? Misschien willen mensen bitcoin juist omdat het niet van de overheid is, maar decentraal en neutraal. En misschien omdat bitcoin nadrukkelijk niet programmeerbaar of confisqueerbaar is door een centrale partij, maar de controle en soevereiniteit bij de burger legt en daarin uiterst betrouwbaar is. Of wellicht omdat bitcoin niet gekoppeld is aan monetair beleid van een aan inflatie onderhevige ('stabiele') valuta, maar juist zeer voorspelbaar en inflatiebestendig is en daardoor zelfs perspectief biedt op mogelijke koerswinst. Of misschien omdat bitcoin de eerste, enige en échte wereldwijde valuta is, in plaats van slechts een lokaal fenomeen.