Het Witte Huis vindt Bitcoin ongeschikt als geld, maar klopt dat?
Het Witte Huis stelt in een nieuw rapport dat Bitcoin en cryptovaluta
weinig geschikt zijn als geld of investeringsobject en dat de technologie
de ambities niet heeft waargemaakt. Een Central Bank Digital Currency (CBDC) zou volgens het Witte Huis
meer geschikt zijn. Toch zag het Witte Huis veel dingen over het hoofd.
Volgens het rapport zouden Bitcoin en andere cryptovaluta's
investeringsobjecten moeten zijn met eigenschappen zoals geld, die voor meer
inclusie moeten zorgen en werken zonder centrale autoriteit. Ze zouden snelle
digitale betalingen mogelijk maken, waardoor de Amerikaanse
betalingsinfrastructuur kan verbeteren.
De realiteit is volgens het Witte
Huis echter anders. Het rapport stelt dat Bitcoin en andere cryptovaluta's
vooral speculatieve investeringsmiddelen zijn en bovendien de functie van
geld slechter vervullen dan de Amerikaanse dollar.
Cryptovaluta's zijn volgens het rapport inherent volatiel omdat ze geen
fundamentele waarde hebben. De koersvolatiliteit zou bitcoin ongeschikt
maken als oppotmiddel of rekeneenheid, en het zou een slechter ruilmiddel
zijn omdat je het minder makkelijk kan besteden dan dollars. Ook zou
Bitcoin geen zijn tegen inflatie, omdat de koers mee daalde met de
rest van de markt. Het Witte Huis ziet er dan ook weinig voordelen in, maar wel
diverse risico's. De bevindingen lijken in lijn met eerdere rapporten en
uitspraken.
De kritiek is niet helemaal onterecht. Bitcoin wordt op dit moment
inderdaad meestal gebruikt om te speculeren, de koers is inderdaad volatiel
en in de VS heeft het waarschijnlijk weinig gedaan voor de financiële
inclusie. De koers beweegt ook regelmatig mee met andere financiële markten.
Toch getuigt het rapport van een eenzijdige en beperkte blik.
Financieel privilege
'Check your financial privilege', zegt Alex Gladstein van The Human Rights Foundation (HRF) wel eens. In de Westerse wereld werkt het financiële
stelsel redelijk, maar dat geldt niet voor de pakweg 1,7 miljard armste
mensen in de wereld die geen toegang hebben of kunnen krijgen tot het
bankenstelsel.
Vaak ontbreken de benodigde identiteitsdocumenten of is de regio dusdanig
arm dat er voor banken niets te verdienen valt. Veel mensen uit
onderontwikkelde landen werken bovendien in het buitenland en sturen
regelmatig geld naar hun thuisland (remittances), maar lopen daarbij tegen allerlei
obstakels op en betalen soms zeer hoge kosten. Honderden miljoenen mensen
kunnen met behulp van Bitcoin wél deelnemen aan de wereldwijde digitale
economie, en frictieloos en tegen lage kosten geld naar huis sturen.
Onder andere om deze redenen hebben El Salvador en de Centraal Afrikaanse Republiek - twee van de armste landen ter wereld - Bitcoin als wettig
betaalmiddel omarmt. Dergelijke inclusie kan een digitale valuta van een
centrale bank vermoedelijk nooit bieden, vanwege identiteitsvereisten en
beperkte jurisdicties.
Selectieve blik
Het rapport heeft geen oog voor het Lightning Network, dat sinds enkele
jaren enorm in opmars is. Daarmee zijn bitcointransacties vrijwel direct en
nagenoeg gratis. Ook wordt de technologie tegenwoordig steeds vaker ingezet bij nieuwe ontwikkelingen zoals Podcasting 2.0 en
decentrale sociale netwerken. Veel experts beschouwen Lightning als één van de
meest veelbelovende ontwikkelingen en verwachten dat de rol ervan
in de toekomst alleen maar groter wordt. Het is opmerkelijk dat het rapport
er geen enkele aandacht aan besteed.
Ook onderscheid het rapport Bitcoin niet van andere cryptovaluta's - een
grove inschattingsfout. Een fors deel van de kritiek van het Witte Huis is
namelijk toepasbaar op altcoins, maar niet op Bitcoin.
Volatiliteit
Over de volatiliteit van de koers valt veel te zeggen. Het is in ieder
geval geen bug, maar een ontwerpkeuze. Bij een reguliere fiatvaluta wordt
de koers namelijk stabiel gehouden door de geldhoeveelheid te sturen, maar
bij een decentraal netwerk kan dat niet. Een decentraal netwerk kan
namelijk niet weten wat de gangbare koers in de fysieke wereld is zonder
afhankelijkheid van een centrale autoriteit.
Bij Bitcoin werkt het daarom andersom: de geldhoeveelheid is inflexibel,
dus alleen de koers beweegt. Het lijkt meer op een schaars edelmetaal zoals
goud, dan op het economische model van een fiatvaluta, zoals Satoshi ooit
toelichtte. Volatiliteit is in die zin een logisch gevolg.
De Bitcoinmarkt is bovendien nog altijd erg klein vergeleken met andere
markten. Er hoeft daarom relatief weinig geld in of uit de markt te vloeien
om de koers te doen bewegen. Naarmate de economische massa van de markt
verder groeit, zal in verhouding ook steeds meer geld nodig zijn om
dezelfde koersbewegingen te veroorzaken waardoor de volatiliteit
waarschijnlijk afneemt.
De weg daarheen is echter vol pieken en dalen. Dat is ook volgens
verwachting: hoe anders zou de koers van een schaars goed zich moeten
ontwikkelen als die op nul begint en heel hoog eindigt? Zodra de koers
stijgt trekt dat vanzelfsprekend gelukszoekers aan, waardoor de koers
verder stijgt en er pieken ontstaan, en daardoor verzilveren sommigen hun
winst en daalt de koers weer. Tegenover deze korte termijn
koersvolatiliteit, staat desondanks een aanzienlijk stijgende langetermijn
trend.
De volatiliteit kan je zelfs als voordeel zien: een manier om de economie
op gang te krijgen. Als de prijs niet schommelde, viel er niets te handelen
en waren er dus geen handelaren en zou er geen of nauwelijks liquiditeit in
de markt zijn. Als de prijs stabiel was, beschermt het ook niet tegen
inflatie en heeft ook het geen nut om te speculeren op koerswinst. De markt
zou te klein zijn voor grote bedragen en (mede daardoor) waarschijnlijk
niet of nauwelijks groeien.
Speculeren
Speculeren is bovendien niet slecht. Speculeren is geen blind gokken, maar
bewust investeren in iets waarvan je verwacht of hoopt dat de waarde in de
toekomst toeneemt. Dat doen mensen ook met aandelen, vastgoed of kunst.
Alleen investeren mensen bij Bitcoin niet in een bedrijf of object, maar in
een stukje van een nieuwe digitale economie waarvan ze denken dat het
potentieel groot is.
Dat het potentieel nu nog niet waargemaakt is, is logisch: anders was het
geen potentieel. En dan viel er ook niets te speculeren, maar werd het
gewoon door iedereen gebruikt. Daar zijn we nog niet. De markt is er nog te klein voor,
de adoptie nog niet groot genoeg en de traditionele economie moet nog
worden aangesloten. Daarin schuilt natuurlijk juist het potentieel en
daaruit volgt bijna vanzelfsprekend dat er gespeculeerd zal worden.
Naarmate het potentieel verder wordt gerealiseerd neemt waarschijnlijk ook de
speculatieve waarde af - dat gaat hand in hand.
Functies van geld
Bitcoin zou volgens het Witte Huis slecht zijn in het vervullen van de
functies van geld: als oppotmiddel, ruilmiddel en rekeneenheid. Een
gangbare gedachte in de Bitcoingemeenschap is echter dat de ontwikkeling
van Bitcoin als geld verschillende fasen doorloopt.
Eerst start het als verzamelobject, tot er genoeg eigenaren zijn om een
markt te vormen. Daarna volgt de tweede fase waarin het de rol kan
vervullen van oppotmiddel, omdat het eenvoudig verzilverd kan worden via de
markt. Als genoeg mensen het gebruiken als oppotmiddel volgt een derde fase
waarin het een gangbaar ruilmiddel kan worden. En als het daarvoor eenmaal
vaak genoeg wordt gebruikt volgt de laatste fase, waarbij het ook een
gangbare rekeneenheid wordt. Dan vervult het alle functies van geld.
Zover zijn we nog niet. Op dit moment zou Bitcoin zich nog bevinden in de
overgang van verzamelobject naar oppotmiddel.
De kritiek van het Witte Huis
dat bitcoin tekortschiet in het vervullen van de functies van geld is dus
niet zozeer onterecht, maar het schetst geen volledig beeld.
Inflatie
Bitcoin zou geen bescherming bieden tegen inflatie, omdat de koers met de
rest van de financiële markten meebewoog. Ook dat is wat kort door de bocht.
Economische effecten worden voor het gemak vaak uitgelegd als directe
gevolgen in een welhaast mechanisch werkende economie. In de praktijk
dringen economische effecten echter vaak langzaam, geleidelijk en
ondoorzichtig door tot de economie en worden financiële markten voor een
groot deel gedreven door marktpsychologie. Het is vaak pas achteraf vast te
stellen wat er is gebeurd.
Hoewel de koers regelmatig meebewoog met andere markten, leidde de
economische onzekerheid in 2020 en nu ook in 2023 tot onmiskenbare
groeispurten. Steeds meer mensen zien Bitcoin blijkbaar wél als economische
toevluchthaven. Met Bitcoin is de geldhoeveelheid beperkt tot 21 miljoen,
maar bij fiatvaluta's groeit de geldhoeveelheid onverminderd door. Die onzekerheid maakt de onwrikbare zekerheid van Bitcoin aantrekkelijk.
CBDC
Een Central Bank Digital Currency (CBDC) zou volgens het Witte Huis interessanter zijn. Die zou stabiel
zijn en worden uitgegeven door de centrale bank. Transacties zouden
efficiënter, goedkoper en sneller zijn.
Het zou echter nog altijd dezelfde aan inflatie onderhevige dollar zijn.
Zelfs in het meest gunstige geval is het monetair beleid erop gericht om
het geld met 2% per jaar te devalueren. Er zullen echter nooit meer dan 21
miljoen bitcoins bestaan, dus devaluatie als gevolg van onbegrensde geldschepping is
bij Bitcoin onmogelijk.
Een CBDC zou waarschijnlijk ook geen open netwerk zijn, noch politiek
neutraal. Dat maakt claims over inclusiviteit te betwisten. Sommigen zullen
worden geweerd, anderen gecensureerd en sommige fondsen worden wellicht
geconfisqueerd. CBDCs kunnen in theorie negatieve rentes mogelijk maken,
een beperkte houdbaarheidsdatum krijgen of alleen besteed worden aan
bepaalde producten of bij bepaalde bedrijven.
Een CBDC kan per definitie geen valuta van de hele wereld zijn, want iemand
is de baas. Die baas beslist en houdt natuurlijk toezicht, en dat vereist
surveillance. Andere wereldmachten zullen waarschijnlijk hun eigen valuta
prefereren. Privacyvoorvechters en mensenrechtenactivisten waarschuwen
bovendien regelmatig voor het risico van massasurveillance in combinatie
met de totale macht over de financiën van burgers.
De koers van een CBDC stijgt in ieder geval niet - dat is het punt. De
voordelen lijken daarnaast erg beperkt, maar er kleven wel mogelijke nadelen aan. Dat
doet afvragen: waarom je als burger eigenlijk überhaupt je geld in een CBDC
willen stoppen? Dat vraagt Neel Kashkari, voorzitter van de Minneapolis
FED, zich ook af: "Ik snap waarom China geïnteresseerd zou zijn, maar
waarom zouden Amerikaanse burgers dit willen?".
Er is wel één concreet voordeel: een CBDC beschermt tegen omvallende
banken. Het rapport benoemt dat risico ook. Een CBDC is namelijk geen banktegoed maar heb je zelf, net als met Bitcoin, in eigen beheer.
Tegelijkertijd waarschuwt het rapport ook dat een veiliger alternatief
zoals een CBDC daarom juist ook een risico is voor het financiële stelsel:
als het populair blijkt, dan zou de uitstroom van geld uit commerciële
banken juist bankruns kunnen veroorzaken of verergeren. De banken hebben
namelijk heel weinig op kas. Dat risico benoemde DNB ook al eens. Ook
Bitcoin wordt om dezelfde reden soms als een risico bestempeld.
Maar als een veilig alternatief een gevaar is voor het financiële stelsel,
kan je jezelf afvragen hoe gezond het financiële stelsel eigenlijk is. Met
de inflatie daarnaast op recordhoogtes en de onvoorspelbare en
ogenschijnlijk ongebreidelde geldschepping door centrale banken, is het
misschien helemaal niet zo vreemd dat mensen steeds vaker voor Bitcoin
kiezen.
Voor overheden en centrale banken blijft Bitcoin wellicht nog lange tijd een groot raadsel. Misschien moet het potentieel eerst gerealiseerd zijn, voordat bij hen het spreekwoordelijke kwartje valt.
The root problem with conventional currency is all the trust that's required to make it work. The central bank must be trusted not to debase the currency, but the history of fiat currencies is full of breaches of that trust. Banks must be trusted to hold our money and transfer it electronically, but they lend it out in waves of credit bubbles with barely a fraction in reserve. We have to trust them with our privacy, trust them not to let identity thieves drain our accounts. Their massive overhead costs make micropayments impossible. Satoshi Nakamoto
Bitcoin kopen? Dat kan bij Bitonic, al ruim tien jaar dé Bitcoinautoriteit in Nederland.
