Je kan de code van Bitcoin niet zomaar veranderen

Bitcoin bestaat in software, en dat komt voort uit code. Iedereen weet: code kan je veranderen. Soms roept men daarom op om de code van Bitcoin aan te passen, bijvoorbeeld om de transactiesnelheid te vergroten of het miningproces te schrappen. Schijn bedriegt echter, want Bitcoin is decentraal en daardoor is de code van Bitcoin niet zomaar te veranderen.

Bitcoin is programmeerbaar geld, dat alleen in software bestaat en de code is open source - je kan het vinden op Github, waar diverse bitcoinontwikkelaars eraan samenwerken. Een aanpassing in de code is in principe zo gedaan, maar dat verandert niets aan de werking van Bitcoin.

Protocol

Bitcoin is namelijk geen software, maar een protocol dat door software gebruikt kan worden. Een protocol is conceptueel enigszins vergelijkbaar met een taal.

Neem bijvoorbeeld morsecode. Dat is ook een protocol, maar dan voor communicatie. Wie morsecode wil aanpassen heeft een probleem, want waar begin je? Mensen gebruiken het al jaren en wie het probeert te veranderen heeft geen enkele garantie dat anderen de aanpassingen overnemen. Wie het toch probeert riskeert dat ze de enige zijn die de nieuwe versie van morsecode gebruikt en dat anderen de oorspronkelijke morsecode blijven gebruiken.

Eigenlijk wordt morsecode dan ook niet aangepast, maar wordt een nieuw soort morsecode in het leven geroepen. Een kopie die een beetje anders is. Zolang er nog mensen zijn die de originele morsecode gebruiken blijft dat echter gewoon bestaan. Wellicht is het gebruik van de originele morsecode te bestrijden, te ontmoedigen of te beboeten, maar het volledig uitroeien is waarschijnlijk onbegonnen werk.

Dat is bij Bitcoin net zo. Als je de code verandert dan verander je daarmee het protocol, maar vooral voor jezelf. Je bent dan alleen nog 'verstaanbaar' door anderen die de veranderingen hebben overgenomen en niet meer door deelnemers van het bestaande Bitcoinnetwerk. Er ontstaat dus een nieuw netwerk naast het bestaande Bitcoinnetwerk en dat nieuwe netwerk heeft in principe geen invloed op het originele Bitcoinnetwerk.

Hard forks

Anders dan bij morsecode hebben deelnemers aan het Bitcoinnetwerk een wallet met een balans. Bij een aanpassing van het protocol splitst de blockchain in tweeën vanaf het moment dat de nieuwe code geactiveerd wordt. Er vindt dan een zogenaamde hard fork plaats.

De twee Bitcoinnetwerken die daaruit voortkomen gaan vanaf dat moment hun hun eigen weg en werken ieder verder aan hun eigen aftakking: de één op basis van het nieuwe protocol en de ander op basis van het oude. Omdat de twee concurrerende blockchains dezelfde oorsprong hebben delen ze dezelfde transactiegeschiedenis en gebruikers hebben daardoor op beide vertakkingen dezelfde balans.

In het verleden zijn er diverse hard forks geweest. Het bekendste geval is de splitsing van het netwerk in 2017, toen een aantal invloedrijke partijen samenspanden om de blocks te vergroten, in een poging het netwerk op te schalen ten koste van de decentralisatie. Marktparticipanten verkochten na de splitsing massaal de coins van de aftakking, die sindsdien in de vergetelheid is geraakt. Er zijn diverse andere pogingen geweest, maar ze faalden allemaal.

Bitcoin werd er echter door gesterkt. Het toonde dat het netwerk bestendig is tegen machtsovernames en dat veranderingen niet van bovenaf kunnen worden afgedwongen, maar vrijwillig van onderaf moeten worden gesteund.  En dat de gebruikers uiteindelijk zelf de keuze en de macht in handen hebben - zij kiezen aan welk protocol ze hun waarde toevertrouwen. Dat is hoe Bitcoin de macht over het geldsysteem decentraliseert en democratiseert onder de gebruikers.

Betrouwbaarheid

De vastigheid die het protocol biedt is één van de sterke punten van Bitcoin. Want als het protocol zomaar op één aspect is aan te passen, dan zijn andere onderdelen in principe ook aanpasbaar. Misschien is het maximale aantal bitcoins dan ook te verhogen naar 42 miljoen of wellicht zijn sommige fondsen dan ook te confisqueren. Dan staat opeens alles op losse schroeven: is het netwerk dan nog wel neutraal en betrouwbaar genoeg, om als wereldwijd en universeel geldsysteem te functioneren?

De vastigheid maakt Bitcoin als een rots in de branding. Het biedt een meedogenloos betrouwbare set met regels, waarop je kunt bouwen en vertrouwen. En zo lang er ten minste twee deelnemers zijn zal het Bitcoinnetwerk en -protocol blijven voortbestaan. Dat zegt overigens niets over de prijs, want die doet wat hij altijd doet.

Niet onmogelijk

Toch zijn upgrades wel mogelijk, zoals bijvoorbeeld Taproot en SegWit. Dat waren echter geen hard forks, maar soft forks. Daarbij worden binnen de bestaande set met regels nieuwe regels toegevoegd, die niet strijdig zijn met het basisprotocol. Deelnemers die daar niet aan mee willen doen kunnen gewoon de oude regels blijven gebruiken zonder dat er conflicten ontstaan.

Aanpassingen in het basisprotocol zijn overigens niet onmogelijk, alleen wel moeilijk. Het protocol definieert namelijk de langste keten met het meeste Proof of Work als de geldige keten. Als het netwerk splitst als gevolg van een hard fork en als miners meer rekenkracht aan de vertakking besteden dan aan de oorspronkelijke keten, dan is de vertakking in principe de geldige keten.

De hoeveelheid rekenkracht die miners besteden is echter grotendeels afhankelijk van de inkomsten die het oplevert. En de mininginkomsten worden bepaald door de marktprijs van bitcoin, die op zijn beurt tot stand komt via marktwerking: vraag en aanbod. In feite beslist de markt dus welke versie van Bitcoin het meest waardevol is en waar de meeste rekenkracht naartoe vloeit.

Een wijziging in de code is dus mogelijk mits het wordt gesteund door een absolute meerderheid van de markt en de gebruikers. Ook dan blijft de 'oude' blockchain daarnaast echter bestaan, zolang er nog miners en gebruikers zijn. Alleen noemen we het dan misschien geen 'Bitcoin' meer.

Waarom verbruikt bitcoinmining zoveel stroom? Dat heeft te maken met de veiligheid van het netwerk.