EU uit ongenoegen over FTX-debacle

Gisterochtend vond er een debat plaats in het Europees Parlement over de implosie van FTX en de gevolgen ervan voor Europa. Leden van de Commissie economische en monetaire zaken (ECON) gingen in discussie met speciaal uitgenodigde gasten, waaronder Stefan Berger (rapporteur van MiCA), Alexandra Jour-Schroeder (plaatsvervangend directrice van FISMA) en Steffen Kern (hoofd risicoanalyse en economie van ESMA).

De omgevallen exchange FTX brengt een hoop teweeg. Het bedrijf van Sam Bankman-Fried (SBF) was op zijn hoogtepunt $32 miljard waard en is vandaag de dag failliet. SBF bleek de risico’s van FTX af te dekken met zelfgecreëerde FTT-tokens. Toen dit uitlekte, verkochten investeerders massaal deze tokens en haalden hun fondsen van FTX af, waardoor FTX steeds dieper in de problemen kwam en uiteindelijk implodeerde.

Rechtbankpapieren geven inzicht over het aantal schuldeisers van FTX. Dat zijn er minimaal 100.000, maar kan volgens schattingen oplopen tot boven het miljoen. Veel Nederlanders zijn mogelijk ook de dupe van het omgevallen FTX, evenals andere Europeanen. Dit is dan ook een van de redenen waarom het debat is gevoerd. De sprekers gaven daarbij hun voorlopige oordeel over de gebeurtenissen.

Het debat

Het debat werd geleid door Irene Tinagli, voorzitter van de ECON-commissie. Ze trapte af met de volgende vier speerpunten die de discussie vorm gaven. Voor cryptobedrijven is het vaak heel normaal om verschillende handelsactiviteiten (zoals brokerage, custody, clearing, lending, trading) zelf uit te voeren. Zonder een goede scheiding tussen afdelingen met tegengestelde belangen zou dit niet mogelijk moeten zijn. Dit om goed om te kunnen gaan met en het beheren van vertrouwelijke gegevens en (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen.

Verder beschikte FTX (EU) Ltd tot voor kort over een MiFID II vergunning verleend door de Cypriotische toezichthouder. Hoe kon dit, vraagt Tinagli zich af. Daarnaast waren bij FTX de fondsen van klanten niet afgescheiden van het vermogen van het bedrijf zelf. Sterker nog de coins van klanten bleken helemaal niet aanwezig te zijn en te zijn vermengd met fondsen van SBF zijn eigen handelsonderneming, Alameda Research. De fondsen van klanten moeten zijn afgescheiden van het vermogen van een cryptobedrijf en uitsluitend dienen tot voldoening van bepaalde crediteuren, in het bijzonder de klanten die hun coins aan het bedrijf hebben toevertrouwd, aldus de voorzitter.

Als laatste speerpunt vroeg Tinagli zich af of door de groeiende verwevenheid met het bredere financiële systeem de cryptomarkt een gevaar kan vormen voor de financiële stabiliteit. En heeft het FTX-debacle daartoe geleid?

Stefan Berger

Stefan Berger (rapporteur van MiCA) mocht als eerste zijn licht laten schijnen over het FTX-debacle. Volgens hem maakt het duidelijk dat de cryptosector regelgeving en adequaat toezicht nodig heeft. Berger benadrukte ook dat dit niet het falen van een technologie is, maar het falen en overmoed van één persoon.

MiCA zal een gemeenschappelijk regelgevend kader scheppen voor de Europese cryptosector. Berger vindt dat MiCA zo snel mogelijk in werking moet treden. Zeker omdat de sector momenteel heeft te kampen met een vertrouwenscrisis. Vervolgens zouden landen buiten Europa MiCA als juridisch kader kunnen gebruiken.

Alexandra Jour-Schroeder

Vervolgens kwam Alexandra Jour-Schroeder (plaatsvervangend directrice van FISMA) aan het woord. De FISMA is de afdeling van de Commissie die verantwoordelijk is voor het EU-beleid inzake het bankwezen en financiën. Jour-Schroeder vertelde dat we nu eigenlijk nog te weinig weten om een goed oordeel te vellen over de recente gebeurtenissen. 

Wel zijn er duidelijk governance-fouten gemaakt, volgens haar. Ook heeft FTX enorme risico's genomen, was er geen sprake van scheiding tussen de fondsen van klanten en van het bedrijf en is er mogelijk sprake van fraude. Opmerkelijk genoeg onderstreepte Jour-Schroeder ook dat het FTX-debacle geen fouten van de onderliggende technologie zijn.

De plaatsvervangend directrice van FISMA ging ook in op de vraag of het FTX-debacle had kunnen plaatsvinden als MiCA al in werking was getreden. Ze stelde dat geen enkel bedrijf met een MiCA-vergunning zo slecht georganiseerd kan zijn als FTX. In principe zou het dus niet kunnen gebeuren.

Ze eindigde met het benadrukken van de urgentie van MiCA met de kanttekening dat niet alles met Europese regelgeving kan worden opgelosd. Daarom moet de Europese Unie in overleg treden met andere landen om te komen tot een internationaal kader en toezicht voor cryptovaluta.

Steffen Kern

De laatste speciaal uitgenodigde gast was Steffen Kern (hoofd risicoanalyse en economie van ESMA). De ESMA is de Europese Autoriteit voor effecten en markten. Een soort overkoepelende Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor Europa dus. Hij opende met het feit dat ESMA al meerdere malen heeft gewaarschuwd voor de risico's en gevaren van cryptovaluta.

FTX bestond uit een complex web van meer dan honderd entiteiten verdeeld over vijf verschillende continenten met het hoofdkantoor op de Bahama's. Deze complexe bedrijfsstructuur zorgt voor weinig transparantie, aldus Kern.

Ook is MiCA een stap in de goede richting volgens hem. Zeker de corporate governance (goed bestuur en toezicht) van cryptobedrijven zal dit ten goede komen.

Vraag & antwoord

Parlementsleden konden vervolgens nog vragen stellen aan de sprekers. Een van die vragen was hoe het kon dat FTX (EU) Ltd een MiFID II vergunning van de Cypriotische toezichthouder had gekregen. De afgevaardigde van ESMA kon hier geen antwoord op geven, omdat ESMA niet de toezichthouder is. Wel zei hij dat dit niet een vergunning was voor cryptovaluta, maar voor het verlenen van verschillende financiële diensten. De plaatsvervangend directrice van FISMA voegde hier nog aan toe dat de problemen van FTX meer internationaal liggen en niet per se in Cyprus. 

Ook het parlementslid, Ondrej Kovarik, die heeft meegeschreven aan MiCA ging hier op in. Hij stelde dat hoewel het FTX-debacle de cryptosector het hardst raakt, het een breder probleem is. Veel entiteiten van FTX vielen al onder bestaande regelgeving, maar er is onvoldoende toezicht gehouden, zo stelt hij. In Nederland was FTX bijvoorbeeld actief zonder registratie van De Nederlandsche Bank (DNB). 

Kovarik waarschuwde vervolgens nog voor grensoverschrijdende problemen als gevolg van MiCA. Niet alleen cryptobedrijven met een vergunning, maar ook betaaldienstverleners en betaalinstellingen zullen mogelijk last ondervinden van cryptobedrijven die zich buiten Europa bevinden en dus niet onderhevig zijn aan MiCA. Dit is dan ook meer een globale uitdaging, zo concludeerde de plaatsvervangend directrice van FISMA.

MiCA 2.0

Hoewel MiCA waarschijnlijk pas in de zomer van 2024 in werking zal treden, heeft de president van de Europese Centrale Bank (ECB), Christine Lagarde al meerdere malen opgeroepen tot de noodzaak van MiCA 2.0. Ook in het debat kwam aan de orde of MiCA wel voldoende dekkend is. Zo regelt MiCA bijvoorbeeld niets over DeFi, NFT's, lending en staking.

De ESMA heeft de bevoegdheid om het op de markt brengen, verspreiden of verkopen van bepaalde financiële instrumenten tijdelijk te beperken of te verbieden (art. 40 MiFIR). Een parlementslid opperde dan ook dat ESMA van deze bevoegdheid gebruik moet maken. De afgevaardigde van ESMA lichtte toe dat de Europese waakhond in het verleden al eens gebruikt heeft gemaakt van deze bevoegdheid bij de verkoop van CFD's (contracts for difference).

Hij benadrukte verder dat ESMA zeker ook in de toekomst gebruik zal blijven maken van deze bevoegdheid, maar dat er wel beperkingen aan kleven. Zo moet een productinterventie te rechtvaardigen zijn. Op dit moment is er onvoldoende bewijs en data voorhanden om deze maatregel te rechtvaardigen, zo vertelde hij.

Een Nederlands tintje

Michiel Hoogeveen, een Nederlands lid van het Europees Parlement, kwam ook nog aan het woord. Hij benadrukte dat het FTX-debacle niet het falen van Bitcoin is. Ook uitte hij zijn zorgen over het fenomeen 'reverse solicitation' en ziet dit als een mogelijke tekortkoming in MiCA. Dit houdt in dat een cryptobedrijf diensten aanbiedt op exclusief initiatief van de klant. Oftewel: het niet actief richten op de Europese markt. Een argument dat Binance heeft gebruikt om zonder registratie van DNB actief te zijn in Nederland. Door verschillende sprekers werd duidelijk gemaakt dat dit op de agenda staat van regelgevende en toezichthoudende instanties en dat er wordt gewerkt aan een oplossing.

MiCA is nog ver weg

Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in razendsnel tempo op. Verschillende parlementsleden vinden de zomer van 2024 dan ook eigenlijk te ver weg en vragen zich af of MiCA niet eerder in werking kan treden. De plaatsvervangend directrice van FISMA liet weten dat regelgeving voor de cryptosector topprioriteit is. Voor de inwerkingtreding van MiCA moeten echter ook bindende technische normen en richtsnoeren door de Europese Bankautoriteit (EBA) en ESMA worden vastgesteld. Dit gaat niet over een nacht ijs en dus zal MiCA hoogstwaarschijnlijk niet eerder in werking treden, aldus Jour-Schroeder.

Er waren nog meer vragen van parlementsleden, maar de tijd was op. Dit maakt duidelijk dat het FTX-debacle in Europees verband leeft, zeker nu MiCA bijna definitief is. Het is verder vermeldenswaardig dat sommigen door het FTX-debacle heen kijken en doorhebben dat dit eigenlijk niet meer is dan het zoveelste schandaal in onze financiële geschiedenis, waar Bitcoin in zekere zin weinig mee te maken heeft.