Spot Bitcoin ETF: goed of slecht voor Bitcoin?

Iedereen heeft het erover: de komst van een spot Bitcoin ETF. Talloze miljarden zouden erdoor de bitcoinmarkt kunnen opstromen, met mogelijk spectaculaire koersstijgingen als gevolg. Toch zijn er ook zorgen over mogelijke centralisatie. Is een spot bitcoin ETF goed of slecht voor Bitcoin?

Een spot Bitcoin ETF is een beursgenoteerd bitcoinfonds. Beleggers op de beurs kunnen in het fonds investeren en met het geld koopt het fonds bitcoin. Op die manier kunnen beursbeleggers op dezelfde manier investeren in bitcoin, zoals ze dat ook doen wanneer ze via de beurs investeren in aandelen of andere financiële instrumenten.

Het zou de eerste keer zijn dat de talloze miljarden van Wall Street worden blootgesteld aan de bitcoinmarkt. Volgens sommige voorspellingen zouden via een spot bitcoin ETF tientallen miljarden de markt op kunnen vloeien, met spectaculaire koersstijgingen als gevolg. Iedereen wacht in spanning af.

Voor de koers lijkt het goed nieuws. Op korte termijn behoort een dip weliswaar tot de mogelijkheden, maar de vooruitzichten daarna zijn veelbelovend. Het is goed mogelijk dat de instroom van nieuw geld de opmars van bitcoin verder versnelt en met de halving in het vooruitzicht, vragen velen zich af of institutionele investeerders ook vatbaar zijn voor de welbekende FOMO. Gaan we naar de maan?

Ook voor de adoptie van bitcoin is het een mijlpaal. Na vijftien jaar te zijn genegeerd, bespot en tegengewerkt, lijken een aantal van de belangrijkste financiële grootmachten ter wereld nu te capituleren en zich aan te sluiten bij de revolutie. Het verkopen van bitcoin behoort nu tot hun verdienmodel - een betere legitimering van bitcoin als serieuze financiële asset is er haast niet. Dit kan weleens een historisch moment zijn.

Schaduwzijde

Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Hoewel de bitcoin koers misschien profiteert, is het nog maar de vraag of het daadwerkelijk een positieve ontwikkeling is voor Bitcoin.

Bitcoin is immers bedoeld als alternatief geldstelsel, dat decentraal en onafhankelijk bestaat van banken of andere tussenpartijen. De kracht en innovatie van Bitcoin is juist dat het de laagdrempelige mogelijkheid biedt om digitaal geld in eigen beheer te nemen en digitale betalingen te doen over de hele wereld, rechtstreeks van de ene persoon naar de andere. Zonder bankenrisico en zonder afhankelijkheden. Echte financiële soevereiniteit en vrijheid, waaraan niet valt te tornen.

Die eigenschap komt voort uit het decentrale karakter van Bitcoin. De miners zijn natuurlijk decentraal verspreid over de hele wereld, wat het netwerk beschermt tegen cyberaanvallen, maar ook de circulerende hoeveelheid bitcoins is decentraal onder de eigenaren verspreid, wat de koers beschermt en marktmanipulatie voorkomt. Ook dat kan immers een aanval zijn, om het project te doen falen.

De toetreding van grote institutionele partijen lijkt in zekere zin een dreiging voor Bitcoin. Des te meer, omdat het gros van de elf ETF-aanvragen van plan zijn om de bitcoins onder beheer te brengen bij Coinbase. Dat is nu al één van de grootste exchanges ter wereld. Als de ETF's aanslaan, wordt hun positie wellicht nog veel groter.

Het risico bestaat dat een aanzienlijk deel van de circulerende hoeveelheid bitcoins terecht komt bij slechts een handjevol grote tussenpartijen - geheel haaks op de decentrale doelstelling, werking en filosofie van Bitcoin.  

Veel van de innovaties gaan daarmee verloren. Tussenpartijen - in essentie poortwachters - doen de financiële soevereiniteit en vrijheid teniet, werpen welbekende KYC-drempels op en herintroduceren bovendien het tegenpartijrisico, waarvoor Bitcoin een oplossing beoogt te zijn.

Mogelijk beheren enkele partijen in de toekomst een aanzienlijk deel van de circulerende hoeveelheid bitcoins. Als er bij zo'n partij iets misgaat kunnen de gevolgen rampzalig zijn. Faillissementen, mismanagement, fractioneel bankieren, overheidsingrijpen, fraude, hacks en diefstal - de geschiedenis wijst uit dat ook de grootste partijen hiervoor niet immuun zijn. Integendeel, want daar valt de grootste buit te behalen.

Is het wel goed, als er talloze miljarden via de ETF's van BlackRock, Fidelity en andere partijen in bitcoin worden geïnvesteerd? Gaat de innovatie daarmee niet verloren? Wat is eigenlijk nog het nut van een blockchain, als men geen eigen wallets gebruikt en transacties door een tussenpartij laat doen? Is dat niet gewoon het bankenstelsel, dat we al hebben? Is dit hoe Bitcoin zijn magie verliest?

Oranje toekomst

Het mes van decentralisatie snijdt aan twee kanten. Het voordeel is dat niemand de macht heeft over het netwerk waardoor het een open en vrij netwerk is, maar tegelijkertijd betekent dat ook dat iedereen vrij is om te bepalen hoe ze ermee omgaan. Als mensen besluiten hun bitcoins over te dragen aan een centrale partij, dan valt daar weinig aan te doen. De wenselijkheid is op protocolniveau irrelevant: Bitcoin doesn't care.

De keerzijde geldt echter ook. Als veel mensen hun bitcoins bij tussenpartijen onder beheer brengen, tast dat de werking van het netwerk niet aan voor mensen die wel een eigen wallet gebruiken. Zelfs al zou self-custody verboden worden, dan nog blijft het Bitcoinnetwerk in concrete zin vrij toegankelijk en bruikbaar voor iedereen met een telefoon of computer en een internetverbinding. Ook daar is niets aan te doen.

Toch is self-custody ook niet voor iedereen de ideale oplossing. Institutionele partijen en investeerders met miljarden onder beheer zullen simpelweg niet snel geneigd zijn om het daadwerkelijke beheer van hun bezittingen op zich te nemen. Dat doen ze met andere bezittingen immers ook niet. Daarvoor gaan ze in zee met partijen die expertise hebben, het risico op zich nemen en bepaalde zekerheden en garanties bieden. In feite is dat de situatie die nu ontstaat.

In die zin zijn ETF's voor de adoptie misschien wel onvermijdelijk, wenselijk of zelfs noodzakelijk. Hoe had het anders moeten gaan? Op een vrij en open netwerk, bepaalt iedereen zelf wat ze doen en iedereen heeft andere afwegingen. 

De toekomst zal moeten uitwijzen of de bekende problemen van centralisatie opnieuw de kop opduiken. Als het misgaat, zoals in het verleden eerder gebeurde, krijgt de koers misschien een opdonder, maar voor Bitcoin maakt het weinig uit. Zelfs al zou het gros van de wereld hun bitcoin bij één partij in beheer brengen, volledig omheind en afgeschermd, dan nog biedt het netwerk financiële soevereiniteit en vrijheid voor zij die dat niet doen. Zo lang dat niet verandert, blijft Bitcoin gewoon Bitcoin.